Jak sobie poradzić z rozzłoszczonym rodzicem

Tato powiedział, że sobie z panią na wywiadówce porozmawia…, czyli jak sobie poradzić z rozzłoszczonym rodzicem

Znają taką sytuację niemal wszyscy nauczyciele. Zapowiedziany przez dziecko lub nie, staje przed nami rodzic z pretensjami, według nas absurdalnymi, które wyraża w sposób agresywny, często arogancki, drwiący lub ironiczny. My, po siedmiu godzinach pracy i dwóch wywiadówki, nie mamy siły ani chęci, żeby się bronić, odpowiadamy agresją na agresję, ironią na ironię. Jako osoby urzędowe stawiamy się tym samym w sytuacji o wiele bardziej niekorzystnej niż rodzic i – co gorsza – wychodzimy ze sporu z poczuciem, że znowu ktoś zdecydował o naszych emocjach, zepsuł nam wieczór, a może i zapewnił temat nocnych rozważań „trzeba było jej/mu odpowiedzieć, że…” Aby tego uniknąć, najlepiej zastosować model zaczerpnięty z dynamiki ignacjańskiej, zgodnie z którym w naszych trudnych sytuacjach komunikacyjnych będziemy się poruszać od doświadczenia, poprzez refleksję ku działaniu i ewaluacji.

Po pierwsze – doświadczenie. Postaraj się uporządkować je, zadając sobie następujące pytania:

1. Opisz szczególnie żywe spotkanie z rodzicem rozzłoszczonym. Jak zachowywał się rodzic? Co mówił?
2. Co czułeś/aś w tej sytuacji?
3. Jak zareagowałeś/aś? Co powiedziałeś/aś?

Po drugie - refleksja. Zastanów się:

1. Jakie jest według Ciebie największe wyzwanie w pracy z rozzłoszczonymi rodzicami?
2. Jakie błędy popełniasz?
3. Jaka strategia jest według Ciebie najbardziej pomocna w pracy z rozzłoszczonymi rodzicami?
4. Czego chciałbyś się nauczyć?

Po trzecie – w przyszłości wprowadź zmiany w działaniu.

Błędy, nieumiejętności, które wypływają podczas spotkania z trudnym rodzicem, a które zostały zidentyfikowane i poddane późniejszej refleksji, staramy się eliminować lub zamieniać na inne formy zachowań, bardziej konstruktywne i efektywne. Wypracowywanie nowych umiejętności wymaga ćwiczenia.

Po czwarte- ewaluacja.

Pracując nad sobą, korzystamy również z kontroli metapoznawczej naszego umysłu i pomocy innych osób. Sprawdzamy efektywność naszych działań, prosimy o informacje zwrotne, rozmawiamy z zaufanymi osobami o tym, czy zauważają jakieś zmiany w naszej postawie. Jeżeli tak jest, to motywuje nas to do dalszego rozwoju, wzmacnia i zwyczajnie cieszy.

A oto wybrane sposoby, które pozwolą ci nauczyć się, jak radzić sobie z agresywnym rodzicem:

W kontakcie z rozzłoszczonym rodzicem łatwo można wpaść w pułapki psychologiczne, co często powoduje, że nie radzimy sobie z agresywnymi zachowaniami. U podstaw prawidłowego reagowania w trudnych sytuacjach leżą kompetencje emocjonalne.

1. Pułapka lęku - uleganie własnemu lękowi, poddawanie się temu uczuciu, a co za tym idzie - uleganie rodzicowi, tłumaczenie się przed nim, podporządkowanie się postawie rodzica, próby brania winy na siebie, sparaliżowanie - taka postawa jest wyczuwalna dla rodzica i rodzi eskalację agresji.
2. Pułapka złości - uleganie własnej złości, brak kontroli nad tym uczuciem, co prowadzi do otwartej kłótni, konfrontacja jest zdominowana przez rywalizację, kto jest silniejszy.
3. Pułapka poczucia niższej wartości - obrona siebie przez tłumaczenie lub atak skierowany przeciwko rodzicowi.

Asertywność to między innymi takie określenie swojego stanowiska w danej sprawie, które wyraża szacunek dla drugiej strony i pozwala zachować dystans. Można wykorzystać różne metody asertywne, by obronić się przed agresją ze strony rodziców:

1. Asertywna obrona własnych granic - to sposób stopniowego stawiania granic - od prośby do najbardziej zdystansowanej formy. Gdy nie ma efektu zmiany zachowania, wtedy stawia się coraz wyraźniejszą granicę.

• Prośba - jest po prostu wyrażeniem prośby, np. Proszę wyjść z sali, ponieważ prowadzę zajęcia.
• Informacja zwrotna - jest udzieleniem rodzicowi informacji o tym, co powoduje jego zachowanie, np. Gdy stoi pani w drzwiach, przeszkadza mi pani w prowadzaniu lekcji.
• Żądanie- jest sprzeciwem wyrażonym bardziej zdecydowanym tonem, np. Nie życzę sobie, żeby pani stała w drzwiach. Proszę wyjść.
• Zapowiedź sankcji - jest zapowiedzeniem konsekwencji, które zdarzą się, gdy niewłaściwe zachowanie nie zostanie przerwane, np. Jeżeli pani nie opuści sali, wyjdę po dyrektora. Jeżeli wyjdzie pani teraz, będę mogła poświęcić pani czas na długiej przerwie.
• Wykonanie sankcji - jest przeprowadzeniem uprzednio zapowiedzianego działania, np. Trudno, widzę, że nie reaguje pani na moje prośby, wychodzę w takim razie po dyrektora.

2. Metoda zdartej płyty zawiera dwa elementy: zdanie - klucz powtarzane wielokrotnie, stanowczo i spokojnie oraz parafrazę lub wyrażenie własnych uczuć albo informację zwrotną, które służą podtrzymaniu kontaktu poprzez nawiązanie do argumentów drugiej strony. Na przykład: cieszę się, że wyraża pani chęć spotkania, jednak nie mogę teraz pani poświęcić czasu na rozmowę.
3. Asertywna odmowa - zasady:

• Stwierdzenie jest wypowiedziane w sposób stanowczy, spokojny, uczciwy i bezpośredni.
• Wypowiedź powinna zawierać precyzyjną informację o tym, czego nie chcemy, jak również powody naszej decyzji, dzięki czemu nasz rozmówca może zorientować się, dlaczego tak postępujemy, ale bez usprawiedliwiania się czy przepraszania.
• Jeżeli odmowa ma być chwilowa i jest szansa, by spełnić prośbę w przyszłości, to powinniśmy podać konkretny termin możliwy do spełnienia w przyszłości.

Joanna Kopacz

psycholog w Gimnazjum i Liceum Jezuitów w Gdyni

trenerka Centrum Arrupe