Plamy i przebarwienia, czyli barwy skóry

Kojarzą się z wiekiem, gdy pojawiają się na dłoniach i twarzy. Bywają także efektem nadmiernego opalania lub korzystania z solariów. Niektóre wyskakują po terapii lekami.

Kolor skóry jest związany z aktywnością komórek pigmentacyjnych: melanocytów i ilości wytwarzanych przez nie ziaren melaminy. Zawiera ona dwa barwniki. Pierwszy, brazowo-czarna eumelanina, działa na skórę fotoochronnie, zmniejszając szkodliwe działanie promieniowania słonecznego na naskórek. Drugi: czerwono-żółta feomelanina jest fotolabilna i może uszkadzać DNA. Istnieje cały szereg czynników zewnętrznych, które mogą wpływać na osłabione lub zwiększone wytwarzanie melaniny w skórze. Przede wszystkim na melanogenezę stymulująco wpływa promieniowanie ultrafioletowe (UV), zarówno to pochodzące ze światła słonecznego jak i emitowane przez sztuczne źródła np. solaria. Promieniowanie UV przenika przez skórę aktywizując melanocyty. Niektóre z komórek pigmentacyjnych ulegają wówczas trwałym uszkodzeniom i zaczynają w sposób nieprzerwany wydzielać zwiększone ilości melaminy. To zjawisko określane jest jako hiperpigmentacja. Powstałe na jej skutek przebarwienia to nic innego jak złogi melaniny występujące zarówno w naskórku jak i w skórze właściwej.

Piegi, plamy, ostuda

Piegi, czyli drobne plamki powstają głównie na twarzy, grzbietach rąk i przedramionach na skutek intensywnego procesu melanogenezy. Najbardziej podatne na ich powstawanie są osoby o bardzo jasnej karnacji. Natomiast tzw. plamy soczewicowate są wynikiem zwiększonej liczby melanocytów oraz wzmożonej syntezy melaniny. Ich przyczyną są najczęściej ostre oparzenia słoneczne. Trzeci rodzaj zmian: ostuda (inaczej określana jako melasma) to zaburzenie barwnikowe występujące głównie u kobiet. Plamy o nieregularnym kształcie występują - zazwyczaj symetrycznie – na czole, skroniach, policzkach i nad górną wargą. Ostuda pojawia się zazwyczaj nagle i jak dowodzą statystyki wpływ na jej powstanie mają zaburzenia hormonalne, w tym nieprawidłowości w pracy tarczycy. Czynnikami sprzyjającymi jest także ciąża i stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Przebarwienia zazwyczaj zmniejszają się lub całkowicie znikają kiedy poziom hormonów wraca do normy, np. po porodzie. Jednak zaburzona pigmentacja może jeszcze trwać kilka miesięcy, a nawet lat.

Szkodliwe substancje

Około 20 procent wszystkich patologicznych zmian pigmentacyjnych stanowią tzw. przebarwienia polekowe. Mogą je spowodować ,po ekspozycji na promienie UV, leki o bardzo różnym działaniu m.in. antybiotyki, niesterydowe leki przeciwzapalne, psychotropowe, antydepresanty i leki kardiologiczne. Jeśli w trakcie zażywania środków farmakologicznych z ww grup chory naraża się na nadmierną ekspozycję na promienie słoneczne, lub promienie UV emitowane przez inne źródła, to ryzyko powstania przebarwień jest bardzo duże. Innym rodzajem zmian pigmentacyjnych wywołanym kontaktem ze szkodliwą substancją są zmiany określane jako „barlocque dermatitis”. Są to brązowe plamy (głównie w okolicach szyi i dekoltu) spowodowane stosowaniem perfum i sprayów zapachowych. Na skórze, pod wpływem promieni UV dochodzi wówczas do reakcji fototoksycznej. Powstałe w jej efekcie plamy mogą się utrzymywać miesiącami. Ponieważ jednym z głównych czynników, sprzyjającym zmianom pigmentacyjnym jest promieniowanie słoneczne, ważna jest ochrona. Polega ona głównie na stosowaniu odpowiednich preparatów zawierających światłochronne filtry. Istotne jest też unikanie nadmiernej ekspozycji na promienie UV – zarówno te naturalne, jak i pochodzące np. z solariów.

W leczeniu plam i przebarwień stosuje się m.in. preparaty zawierające kwas glikolowy, kwas kojowy, odpowiednie pillingi chemiczne. Wykorzystuje się także terapię laserem i dermabrazję ( ręczne ścieranie naskórka). Kuracje dermatologiczne muszą być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarską. Na rynku dostępne są także odpowiednie kosmetyki, których działanie polega przede wszystkim na hamowaniu procesu powstawania przebarwień, a także wizualnym rozjaśnianiu już istniejących defektów.

To może być groźne

Poza, będącymi głównie kłopotem natury kosmetycznej zaburzeniami barwnikowymi, istnieje druga grupa znamion. Określane są one jako zespół znamion dysplastycznych. Są one liczne i większe, maja zróżnicowane, niejednolite zabarwienie. Mogą być płaskie lub wypukłe. Z takich znamion może rozwinąć się rak skóry: czerniak. W rozwoju tego nowotworu ma udział właśnie promieniowanie UV. Osoby z tego rodzaju zmianami mają bezwzględny zakaz opalania się. Muszą też odbywać regularne wizyty dermatologiczne i uważnie obserwować wszystkie znamiona. Głównym objawem zezłośliwienia zmiany są wyczuwalne w obrębie znamienia guzki i wypukłości.