W jaki sposób zabalsamowano ciało papieża Franciszka?

Balsamowanie ciał papieży to wielowiekowa tradycja Kościoła katolickiego, która ewoluowała na przestrzeni stuleci, łącząc w sobie wymiar praktyczny z głęboką symboliką religijną. Proces ten umożliwia wystawienie ciała papieża na widok publiczny przez kilka dni, pozwalając wiernym z całego świata na oddanie hołdu głowie Kościoła katolickiego. Współczesne metody konserwacji ciała znacząco różnią się od historycznych praktyk, odzwierciedlając zmieniające się podejście do godności ludzkiego ciała po śmierci.

• W XXI wieku metody konserwacji ciała papieża ewoluowały, kładąc nacisk na nowoczesność i szacunek dla godności zmarłego.
• Obecnie stosowana jest tanatopraksja, mniej inwazyjna niż tradycyjne balsamowanie, wykorzystana również przy papieżu Franciszku.
• Tanatopraksja pozwala usunąć zmiany pośmiertne, zachować naturalny wygląd, zapobiec nieprzyjemnym zapachom i umożliwia publiczne wystawienie ciała przez kilka dni.
• Zabieg nie wymaga usuwania narządów wewnętrznych i przeprowadzany jest zgodnie z restrykcyjnymi protokołami.
• Tanatopraksja polega na usunięciu płynów ustrojowych i zastąpieniu ich preparatami konserwującymi, co wymaga specjalistycznej wiedzy.
• Skład płynów i techniki mogą się różnić w zależności od tanatopraktyka, a szczegóły są często tajemnicą firm pogrzebowych.
• W historii ceremonii pogrzebowych papieży tradycyjnie używano trzech trumien: cyprysowej, cynkowej i dębowej lub orzechowej.
• Papież Franciszek uprościł rytuał, wybierając cynkową trumnę w drewnianej i rezygnując z wystawienia ciała na katafalku.

Historia balsamowania ciał papieży

Tradycja balsamowania ciał papieży ma swoje korzenie w starożytnych praktykach i jest związana z katolickim dogmatem o zmartwychwstaniu ciał. Podobnie jak faraonowie egipscy, papieże byli poddawani mumifikacji, co miało związek z wierzeniem w fizyczne zmartwychwstanie ciała po śmierci. Ta praktyka nie była jedynie symboliczna – Kościół katolicki faktycznie wierzy w materialne zmartwychwstanie ciała, co zostało potwierdzone przez Synod Toledański w 675 roku.

Historycznie proces balsamowania papieży był złożony i inwazyjny. Aż do pontyfikatu Leona XIII w 1903 roku, standardową praktyką było tradycyjne balsamowanie, które obejmowało ekstrakcję narządów wewnętrznych. Te narządy były następnie przechowywane oddzielnie – do dziś w rzymskim kościele świętych Wincentego i Anastazego, znajdującym się przy Piazza di Trevi, przechowywane są serca i inne organy wewnętrzne około dwudziestu papieży w marmurowych urnach.

fot. PAP/EPA/MASSIMO PERCOSSI

Tradycyjne metody balsamowania

Historyczne metody balsamowania papieży obejmowały szereg precyzyjnych procedur. Ciało papieża było starannie przygotowywane przez specjalistów, którzy przez pokolenia doskonalili tę sztukę. Wśród nich wyróżniała się rodzina Signoraccich, która przygotowywała do pochówku ciała Jana XXIII, Pawła VI i Jana Pawła I.

Tradycyjny proces balsamowania obejmował:

• Usunięcie narządów wewnętrznych
• Stosowanie substancji konserwujących, takich jak formalina i alkohol
• Nacieranie i smarowanie całego ciała, włącznie z dłońmi, specjalnym balsamem

Skuteczność tych metod potwierdziła ekshumacja ciała Jana XXIII w 2001 roku – pomimo upływu niemal 40 lat od pochówku, jego ciało było w zadziwiająco dobrym stanie. To świadczy o wysokim poziomie umiejętności balsamistów papieskich.

Symboliczne elementy przygotowania ciała

Przygotowanie ciała papieża do wystawienia i pochówku ma głęboki wymiar symboliczny. Po zakończeniu procesu balsamowania, ciało papieża jest ubierane w białą sutannę i okrywane czerwonym płaszczem, co odzwierciedla papieskie barwy. Następnie zostaje ono przekazane kanonikom bazyliki św. Piotra, którzy kontynuują przygotowania do pochówku.

Współczesne praktyki konserwacji

W XXI wieku metody przygotowania ciała papieża uległy znaczącej ewolucji, odzwierciedlając zarówno postęp technologiczny, jak i rosnący szacunek dla godności ciała ludzkiego. Współcześnie stosowana jest tanatopraksja – nowoczesna metoda konserwacji zwłok, która jest mniej inwazyjna niż tradycyjne balsamowanie. Zastosowano ją także w przypadku papieża Franciszka.

Tanatopraksja, zastosowana w przypadku papieża Franciszka, służy kilku celom:

• Usunięciu zmian pośmiertnych
• Zachowaniu naturalnego wyglądu zmarłego
• Zapobieganiu powstawania nieprzyjemnego zapachu
• Umożliwieniu publicznego wystawienia ciała przez kilka dni

Ta metoda nie wymaga usuwania narządów wewnętrznych i jest przeprowadzana zgodnie ze ścisłymi protokołami, z poszanowaniem godności ludzkiego ciała. Jest to znaczący odwrót od historycznych, bardziej inwazyjnych praktyk.

Na czym polega tanatopraksja?

Samo słowo "tanatopraksja" ma interesującą etymologię - pochodzi z języków greckiego i łacińskiego, dokładnie od greckiego boga śmierci Tanatosa oraz od łacińskiego słowa "praxia", które oznacza praktykę. Jest to więc dosłownie "praktyka związana ze śmiercią".

Zgodnie z definicją, tanatopraksja (balsamacja) to "specjalistyczny zabieg umożliwiający powstrzymanie rozkładu ciała osoby zmarłej". Jest to "czasowa konserwacja ciała osoby zmarłej, aby zahamować postępujące procesy rozkładu", a zabieg ten "polega na wstrzykiwaniu do tętnic soli eliminujących bakterie odpowiedzialne za procesy gnilne".

Proces tanatopraksji jest dość złożony i wymaga specjalistycznej wiedzy oraz umiejętności. Obejmuje on kilka kluczowych kroków:

• Usunięcie płynów ustrojowych z ciała zmarłego, głównie krwi z naczyń krwionośnych.

• Zastąpienie usuniętych płynów specjalnymi preparatami konserwującymi, zwykle zawierającymi formaldehyd, alkohol oraz inne substancje o właściwościach antyseptycznych i konserwujących.

• Często konieczne jest również wstrzykiwanie substancji konserwujących do wnętrza jam ciała.

Co ważne, zabieg może przebiegać różnie, zależnie od technik stosowanych przez konkretnego tanatopraktyka, a dokładne składy płynów balsamujących często stanowią tajemnice firm pogrzebowych.

Ewolucja ceremonii pogrzebowych papieży

Na przestrzeni wieków nie tylko metody konserwacji ciała, ale i cały ceremoniał pogrzebowy papieży ulegał przemianom. Tradycyjnie ciało papieża było składane w trzech trumnach:

• Cyprysowej – symbolizującej prostotę i śmiertelność
• Cynkowej – zapewniającej konserwację
• Dębowej lub orzechowej – pełniącej funkcję zewnętrznej ochrony

Papież Franciszek zdecydował się na uproszczenie tego rytuału, wybierając spoczynek w prostej cynkowej trumnie umieszczonej wewnątrz drewnianej, rezygnując z tradycyjnego potrójnego sarkofagu. Nalegał również, aby jego ciało nie było wystawiane na katafalku, jak to miało miejsce w przypadku poprzednich papieży.

Symbolika welonu pośmiertnego

Jednym z najbardziej poruszających elementów ceremonii pogrzebowej papieża jest moment przykrycia jego twarzy białym jedwabnym welonem przed zamknięciem trumny. Obrzędowi temu towarzyszy specjalna modlitwa:

"Wierzymy, że życie (tu wymienia się imię papieża) jest obecne w Tobie. Jego twarz, nieoświetlona już światłem tego świata niech będzie na zawsze oświetlona Twoim, wiecznym i niewyczerpanym Światłem. Jego Twarz, która badała Twoje szlaki, żeby wskazać je Kościołowi, niech cieszy się Twoją łaską. Jego twarz, której my już nie będziemy oglądać, niech cieszy się Twoją obecnością".

Ten rytuał symbolizuje przejście papieża z doczesnego światła do wiecznego światła Bożego.