Zgromadzenie Synodu Biskupów Poświęcone Europie, 1 października 1999

Czcigodni Bracia w biskupstwie i kapłaństwie, drodzy Bracia i Siostry!

1. «Sam Jezus przybliżył się i szedł z nimi» (Łk 24, 15).

Odczytany przed chwilą fragment Ewangelii, mówiący o uczniach z Emaus, jest biblijną ikoną, która stanowi tło II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie. Rozpoczynamy je od tej uroczystej koncelebrowanej Eucharystii, a temat obrad brzmi: «Jezus Chrystus żyjący w swoim Kościele źródłem nadziei dla Europy». Rozpoczynamy je, powierzając Chrystusowi oczekiwania i nadzieje nas wszystkich. Gromadzimy się wokół ołtarza jako przedstawiciele narodów kontynentu, połączeni wspólnym pragnieniem, aby w każdej części Europy w sposób coraz bardziej przekonujący i konkretny głosić orędzie i dawać świadectwo o Chrystusie żyjącym wczoraj, dziś i na wieki. Serdecznie i z wielką radością witam każdego z was braterskim znakiem pokoju. Duch powołał nas do uczestnictwa w tym doniosłym wydarzeniu w życiu Kościoła, które nawiązuje do pierwszego Zgromadzenia poświęconego Europie i kończy serię synodów kontynentalnych, sprawowanych w ramach przygotowań do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. Za waszym pośrednictwem serdecznie pozdrawiam Kościoły lokalne, z których pochodzicie.

2. «Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki» (Hbr 13, 8). Jak wiemy, słowa te rozbrzmiewają nieustannie w Kościele zmierzającym ku Wielkiemu Jubileuszowi Roku 2000. Jezus Chrystus żyje w swoim Kościele i z pokolenia na pokolenie «zbliża się» do człowieka i «idzie» z nim. Zwłaszcza w chwilach próby, kiedy niepowodzenia mogą osłabić ufność i nadzieję, Zmartwychwstały wchodzi na drogi, po których błąka się człowiek, i choć czasem pozostaje nie rozpoznany, towarzyszy naszej wędrówce. mTak więc w Chrystusie i w swoim Kościele Bóg uczestniczy nieustannie w radościach i smutkach, nadziejach i obawach ludzkości (por. Gaudium et spes, 1), której także dzisiaj pragnie przekazywać orędzie swojej miłości i troski. To właśnie nastąpiło podczas Soboru Watykańskiego II; takie też jest znaczenie kontynentalnych zgromadzeń Synodu Biskupów: Chrystus zmartwychwstały, żyjący w swoim Kościele, idzie u boku człowieka, który żyje w Afryce, Ameryce, Azji, Oceanii i Europie, aby wzbudzić albo ożywić w jego sercu wiarę, nadzieję i miłość.

3. Przez Zgromadzenie Synodalne, które dzisiaj się rozpoczyna, Bóg pragnie skierować do chrześcijańskiego ludu, zamieszkującego ziemie od Atlantyku po Ural, mocne wezwanie do nadziei. Wezwanie to znajduje dziś szczególny wyraz w słowach proroka: «Wyśpiewuj (...) Ciesz się i wesel!» (So 3, 14). Bóg Przymierza zna serca swoich dzieci; są Mu znane liczne bolesne doświadczenia, jakimi dotknięte zostały narody europejskie w ciągu tego burzliwego i trudnego stulecia, które zbliża się już ku końcowi. To On, Emmanuel, Bóg-z-nami, był krzyżowany w obozach koncentracyjnych i łagrach, ginął pod gradem bomb i w okopach, cierpiał wszędzie tam, gdzie człowiek, jakikolwiek człowiek, był poniżany i uciskany, gdzie deptano jego niezbywalną godność. Chrystus przeszedł drogę krzyżową wraz z tyloma niewinnymi ofiarami wojen i konfliktów, które wykrwawiły różne regiony Europy. Zna pokusy zagrażające pokoleniom, które przygotowują się do wejścia w trzecie tysiąclecie: powszechny entuzjazm, jaki zrodził się po upadku barier ideologicznych i po bezkrwawych rewolucjach 1989 r., bardzo szybko osłabł niestety w zderzeniu z egoistycznymi interesami politycznymi i ekonomicznymi, tak że wielu mieszkańców Europy wyraża dziś swe rozczarowanie słowami uczniów z Emaus: «A myśmy się spodziewali...» (Łk 24, 21).  W tym szczególnym kontekście społecznym i kulturowym Kościół czuje się zobowiązany, aby z nową energią głosić orędzie nadziei powierzone mu przez Boga. Zwołując obecne Zgromadzenie Synodu pragnie raz jeszcze powiedzieć Europie: «Pan, twój Bóg jest pośród ciebie, Mocarz — On zbawi» (So 3, 17). Jego wezwanie do nadziei nie opiera się na utopijnej ideologii, podobnej do tych, które w ciągu ostatnich dwu stuleci doprowadziły do podeptania praw człowieka, zwłaszcza ludzi najsłabszych. Przeciwnie, jest to zawsze aktualne orędzie zbawienia, ogłoszone przez Chrystusa: Królestwo Boże jest wśród was, nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię (por. Mk 1, 15). Mocą autorytetu otrzymanego od Chrystusa Kościół powtarza dzisiejszej Europie: Europo trzeciego tysiąclecia, «niech nie słabną twe ręce!» (So 3, 16); nie poddawaj się zniechęceniu, nie przyjmuj sposobów myślenia i działania, które pozbawione są przyszłości, ponieważ nie opierają się na niewzruszonym fundamencie słowa Bożego! Europo trzeciego tysiąclecia, tobie i twoim dzieciom Kościół chce na nowo ukazać Chrystusa, jedynego Pośrednika zbawienia wczoraj, dziś i na wieki (por. Hbr 13, 8). Ukazuje ci Chrystusa, prawdziwą nadzieję człowieka i historii. Ukazuje ci Go nie tylko i nie tyle słowem, ale nade wszystko wymownym świadectwem świętości. Święci i święte bowiem, których życie ukształtowane zostało przez ewangeliczne błogosławieństwa, stanowią najskuteczniejszą i najbardziej wiarygodną awangardę misji Kościoła.

4. Dlatego właśnie, drodzy bracia i siostry, na progu roku 2000, gdy cały Kościół Europy jest tu zgromadzony w osobach swoich godnych przedstawicieli, pragnę dziś z radością ogłosić trzy nowe Współpatronki kontynentu europejskiego. Są nimi św. Edyta Stein, św. Brygida Szwedzka i św. Katarzyna ze Sieny. Europa została już oddana pod opiekę trzech wielkich świętych: Benedykta z Nursji, ojca zachodniego monastycyzmu, oraz braci Cyryla i Metodego, Apostołów Słowian. U boku tych wybitnych świadków Chrystusa pragnąłem postawić trzy postaci kobiece, także po to, aby podkreślić doniosłą rolę, jaką kobiety odegrały i nadal odgrywają w kościelnych i cywilnych dziejach kontynentu aż do naszych czasów. Już Kościół pierwotny, choć podlegał wpływom kultur, w które był wszczepiony, w pełni uznawał duchową godność kobiety, poczynając od szczególnego powołania Maryi, Matki Odkupiciela. Do kobiet takich, jak Felicyta, Perpetua, Agata, Łucja, Agnieszka, Cecylia i Anastazja chrześcijanie zwracali się już w pierwszych wiekach — jak poświadcza Kanon Rzymski — z taką samą żarliwością jak do świętych mężczyzn.

5. Wszystkie trzy święte wybrane na współpatronki Europy są w szczególny sposób związane z historią kontynentu. Wywodząca się z rodziny żydowskiej Edyta Stein, która przerwała błyskotliwą karierę naukową, aby wstąpić do zakonu karmelitanek, przyjęła w nim imię Teresy Benedykty od Krzyża i zginęła w obozie zagłady w Oświęcimiu, jest symbolem dramatów Europy naszego wieku. Brygida Szwedzka i Katarzyna ze Sieny żyły w XIV w. i niestrudzenie służyły Kościołowi, troszcząc się o jego przyszłość w Europie. Brygida zrealizowała najpierw swoje powołanie żony i matki, a następnie ofiarowała się Bogu i przemierzając Europę z północy na południe zabiegała nieustannie o jedność chrześcijan, na koniec zaś zmarła w Rzymie. Katarzyna, pokorna i nieustraszona tercjarka dominikańska, przyniosła pokój swojej rodzinnej Sienie, Włochom i XIV-wiecznej Europie; nie szczędząc sił służyła Kościołowi, zdołała też doprowadzić do powrotu papieża z Awinionu do Rzymu. Każda z nich to podziwu godny przykład syntezy kontemplacji i działania. Ich życie i dzieła świadczą bardzo wymownie o mocy Chrystusa zmartwychwstałego, żyjącego w swoim Kościele: o mocy wielkodusznej miłości Boga do człowieka, mocy autentycznej odnowy moralnej i społecznej. Nowe Patronki, niezwykle bogate w dary nadprzyrodzone i ludzkie, mogą być źródłem inspiracji dla chrześcijan i Wspólnot kościelnych wszystkich wyznań, jak również dla obywateli i państw Europy, szczerze poszukujących prawdy i wspólnego dobra.

6. «Czy serce nie pałało w nas, kiedy (...) Pisma nam wyjaśniał?» (Łk 24, 32). Pragnę gorąco, aby obrady synodalne pozwoliły nam przeżyć na nowo doświadczenie uczniów z Emaus, którzy rozpoznawszy Pana «po łamaniu chleba», pełni nadziei i radości powrócili niezwłocznie do Jerozolimy, aby opowiedzieć braciom, co im się przydarzyło w drodze (por. Łk 24, 33-35). Niech Jezus Chrystus pozwoli także nam spotkać Go i rozpoznać przy eucharystycznym stole, w komunii serc i wiary. Niech sprawi, abyśmy przeżyli te kilka tygodni refleksji, wsłuchując się uważnie w głos Ducha, który przemawia do Kościołów w Europie. Niech uczyni z nas pokornych i odważnych apostołów Jego krzyża, jakimi byli święci Benedykt, Cyryl i Metody oraz święte Edyta Stein, Brygida i Katarzyna. Módlmy się o ich pomoc oraz o niebieskie wstawiennictwo Maryi, Królowej Wszystkich Świętych i Matki Europy. Niech II Specjalne Zgromadzenie Synodu Biskupów poświęcone Europie wskaże kierunki pracy ewangelizacyjnej odpowiadającej na wyzwania i oczekiwania młodych pokoleń.

Niech Chrystus stanie się znowu źródłem nadziei dla mieszkańców «starego» kontynentu, na którym posiew Ewangelii wydał w ciągu stuleci ogromne żniwo wiary, czynnej miłości i cywilizacji! Amen!