Dariusz Piórkowski SJ o tym, co zrobić, gdy spowiednik nas nie zrozumie lub zrani

"Spowiedź nie jest spotkaniem z szefem korporacji ani z dowódcą wojskowym, który wydaje rozkazy i żąda bezwzględnego posłuszeństwa. Wszystko opiera się tutaj na dobro­wolności i zaufaniu". Przeczytaj fragment książki Dariusza Piórkowskiego SJ "Po co nam spowiedź". Rozważania jezuity o spowiedzi są jednym z naszych adwentowych cykli.

Święta Teresa z Ávili, pisząc w Drodze do doskonałości o spowiedzi, przyznaje, że "różnymi drogami Bóg dusze prowadzi. Niekoniecznie więc spowiednik będzie je znał wszystkie". Już z tego prostego zdania wynika, że na pewnym etapie chrześcijańskiego dojrzewania nie cho­dzi tylko o wyznanie grzechów. (...) Święta Teresa otwarcie twierdzi, że "spowied­nik może się mylić, a niedobrze byłoby, gdyby przez niego wszystkie siostry miały być w błąd wprowadzone". Dlatego błaga przełożone, aby wszystkie siostry miały "możność, poza spowiedzią u zwyczajnego spowiednika, przedstawić stan swojej duszy kapłanowi z nauką, zwłaszcza jeśli zwyczajny spowiednik jej nie posiada, cho­ciażby przy tym był najlepszy i najpobożniejszy".

(...) Spowiedź nie jest spotkaniem z szefem korporacji ani z dowódcą wojskowym, który wydaje rozkazy i żąda bezwzględnego posłuszeństwa. Wszystko opiera się tutaj na dobro­wolności i zaufaniu. "Spowiednik nie jest panem, lecz sługą Bożego przebaczenia" (KKK 1466). Niestety, może o tym zapomnieć, nadużyć swo­jego autorytetu i poranić penitenta. Podstawową cechą kapłaństwa Chrystusa nie jest doskonała znajomość prawa ani nawet władza sprawowa­nia sakramentów. Autor Listu do Hebrajczyków głównym wyróżnikiem kapłaństwa czyni współ­czucie wobec słabości ludzkiej, z której płynie najwięcej błędów i grzechów: "Nie takiego bo­wiem mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom, lecz doświad­czonego we wszystkim na nasze podobieństwo, z wyjątkiem grzechu" (Hbr 4,15). Współczucie widać w Jego podejściu do tych, których spo­tyka i z którymi rozmawia indywidualnie. Jest wtedy niezwykle delikatny. Katechizm Kościoła określa tę postawę jako "szacunek i delikatność wobec tego, który upadł" (KKK 1466). Tej trwałej skłonności serca nie da się wyczytać z ksią­żek ani nauczyć się na salach wykładowych. Kształtuje się ona powoli na skutek wnikliwe­go poznania natury ludzkiej, przyjęcia światła, które płynie z Ewangelii, a także z osobistego doświadczenia bycia kochanym, chociaż ciągle pozostaje się upadającym grzesznikiem. Moż­liwe też, że spowiednik, który rani i krzywdzi innych w konfesjonale, sam nie doświadczył wiele współczucia ze strony bliskich. Co wię­cej, poczucie wyższości może tak zamaskować w spowiedniku jego własną słabość, że grzechy drugiego działają na niego jak płachta na byka. Penitent może być dla kapłana lustrem, w któ­rym on jednak nie chce się przeglądnąć, dlatego reaguje agresywnie.

(...) Podczas spowiedzi może dojść do jeszcze gor­szych rzeczy. Bardzo trudnym doświadczeniem podcinającym skrzydła jest bycie upokorzonym, zgorszonym czy zranionym przez spowiednika. Najczęściej polega to na krzywdzących ocenach, patrzeniu z góry, podnoszeniu głosu, braku opa­nowania, pochopnych ocenach, nieuwzględnia­niu złożonej sytuacji penitenta, na surowości i niecierpliwości, czasem na wymuszaniu, aby ktoś wyznał grzechy albo żałował "na siłę", na zaspokajaniu swoich niespełnionych po­trzeb, poniżaniu drugiego przez wykorzystanie autorytetu Boga lub swojego. Jak postępować w takich sytuacjach? Przede wszystkim nie po­ winniśmy wpadać w skrajności. Pierwsza z nich to utożsamienie spowiednika z całym Kościo­łem i wewnętrzne patrzenie na niego, jakby był Chrystusem we własnej osobie. A nie jest. Po­nieważ bycie zranionym dodatkowo wywołuje w nas odruch obronny, gniew i rozczarowanie, stąd jedynym rozsądnym wyjściem wydaje się wtedy porzucenie spowiedzi na zawsze. Tak, ból po zranieniu to normalna sprawa. Należy so­bie dać czas, aby go przecierpieć. Nie wszyscy spowiednicy są jednak tacy jak ten, który mnie zranił. Dobrze z kimś o tym porozmawiać, aby nie zamknąć się w goryczy, żeby otworzyć szerzej oczy. Nie można też potulnie godzić się na upo­korzenie i traktowanie z góry. Zwykle doskonale wyczuwamy, kiedy ktoś delikatnie nas upomina i zachęca, a kiedy poniża i nadużywa zaufania.

Drugą skrajnością jest skulenie się w sobie i przyzwolenie na bycie upokorzonym pod po­zorem fałszywej pokory, klerykalnego szacun­ku do stanu kapłańskiego, znoszenia cierpienia dla Chrystusa czy w ramach pokuty. Wówczas wprawdzie złość w nas wzbiera, ale zostaje na­tychmiast stłumiona, co wyzwala bierność. Żal za grzechy nie oznacza pomniejszania siebie we własnych oczach. Przecież to właśnie pod­czas spowiedzi Bóg jeszcze bardziej ukazuje moją godność, a nie ją pomniejsza. Oczywiście, nie jest to łatwe, ale zawsze należy reagować, nawet podczas samej spowiedzi, jeśli ewidentnie do­chodzi do nadużycia. Można zapytać, czy dobrze zrozumiało się spowiednika, albo wyrazić swoje rozczarowanie, ból czy smutek. W przeciwnym razie do księdza nigdy nie dotrze, że postępuje źle. Czasami ze względu na dobro innych konieczna jest interwencja u przełożonych spowiednika. O tym wszystkim mówi Jezus w 18. rozdzia­le Ewangelii według św. Mateusza. Zapowiada zgorszenie, rozłamy i podziały we wspólnocie, nie rozróżniając, kto jest ich przyczyną. Ostro gani gorszycieli, ale też zaleca konkretne działa­ nie po stronie krzywdzonych: upomnienie bra­terskie, kontakt z przełożonymi i przebaczenie jako lekarstwo na ranę.

Fragment książki Dariusza Piórkowskiego SJ "Po co nam spowiedź" i pierwsza część cyklu DEON.pl "Adwentowa spowiedź bez traumy".