Nauczanie soborowe o stosunku do judaizmu

Ciekawą genezę soborowej deklaracji „Nostra aetate”, przynajmniej w tej części, która dotyczy dialogu z judaizmem, przedstawia dziś na łamach „L'Osservatore Romano” włoski historyk Marco Roncalli. Jest on wnukiem młodszego brata Jana XXIII oraz autorem kilku biografii tego papieża.

Roncalli przypomina audiencję, jakiej pół wieku temu, w czerwcu 1960 roku, Jan XXIII udzielił francuskiemu historykowi Julesowi Isaacowi, „Żydowi, którego rodzina wywieziona została w 1943 roku do obozu w Auschwitz”, a którego teolog Clemens Thoma nazwał „jednym z wielkich wizjonerów porozumienia chrześcijańsko-żydowskiego po drugiej wojnie światowej”. Zabiegał on o to, ażeby papież „przyznał, iż istnieje 'potrzeba wyprostowania nauczania dotyczącego Izraela;” i w tym celu chciał spotkać się właśnie z Janem XXIII.

Pamiętał bowiem, że jako patriarcha Wenecji kard. Angelo Roncalli wziął udział w inauguracji bezpośredniego połączenia morskiego Wenecja-Hajfa, twierdząc, że „to bardzo dobrze, ale znacznie lepszy byłby sojusz między Rzymem a Jerozolimą”. Dlatego do swej prośby o audiencję w Watykanie dołączył memorandum zatytułowane „O potrzebie reformy chrześcijańskiego nauczania na temat Izraela”.

Kiedy Jan XXIII zapowiedział zwołanie soboru, Isaac zapragnął, „aby głowa Kościoła katolickiego potępił w sposób uroczysty nauczanie pogardy i jego antychrześcijańską istotę i żeby sprawą tą zajął się sobór”. Powtórzył to papieżowi podczas półgodzinnej rozmowy, która zakończył pytaniem: „Czy mogę mieć choć szczyptę nadziei na to?” Na co Jan XXIII odpowiedział: „Ma pan prawo mieć więcej niż nadzieję”. „Choć obaj bohaterowie spotkania sprzed pięćdziesięciu lat wkrótce potem zmarli, audiencja była pewnym przełomem”, pisze Marco

Roncalli, przypominając, że papież zdążył jeszcze polecić tę sprawę kardynałowi Agostino Bea, a tym samym dał początek procesowi, który „mimo wielkich trudności ze strony arabskich chrześcijan i tradycjonalistów, doprowadził do deklaracji soborowej Nostra aetate”, będącej podstawą „nowych relacji między chrześcijanami i Żydami, oczyszczonych z uprzedzeń i stereotypów”.