Św. Agata – chroni przed ogniem choć płonie żarem niewinności

Od wieków kojarzona jest z ogniem. Za jej wstawiennictwem zatrzymała się lawa, która płynęła z wulkanu Etna ku sycylijskiej Katanii. To ona chroni domy przed pożarem i piorunami i też patronuje zawodom, które mają do czynienia z wysokim temperaturami – piekarzom czy ludwisarzom. Wspominana w liturgii Kościoła 5 lutego, święta Agata jest męczennicą, która zakończyła życie po tym jak rzucono ją na rozżarzone węgle i chroni też, gdy pojawia się inny „żar” – pokusy przeciwko czystości czy niewinności. Była dziewicą, której oddanie do domu publicznego i okrutne tortury nie złamały.

W listopadzie Cecylia, w grudniu Łucja, w styczniu Agnieszka, a 5 lutego w Kościele wspominana jest kolejna ze świętych dziewic męczennic – św. Agata. Wywodząca się z Sycylii i tam otoczona szczególnym kultem. Święta od V wieku jest wpisana do Kanonu Rzymskiego Mszy świętej, co świadczy o jej szczególnej roli i miejscu w gronie świętych.

Zwłaszcza w czasach, gdy ogień zdecydowanie bardziej niż dziś zagrażał skupiskom ludzi pamiętano o jej wstawiennictwie, a ślady tego pozostają do dziś w ludowej tradycji – w przysłowiach i zwyczajach. Kiedyś częściej dało się słyszeć – Gdzie święta Agata, tam bezpieczna chata czy Święta Agata pożary zgniata, albo też Chleb i sól św. Agaty od ognia strzeże chaty*. To ostatnie odwołuje się do zwyczaju święcenia chleba i soli, by w czasie pożaru móc wrzucić je do ognia tak, aby zmienić jego kierunek.

Kiedyś też, o czym pisał Piotr Skarga, w domach umieszczano poświęcane karteczki, mające chronić przed nieszczęściem. Było na nich zdanie – Myśl święta, cześć Bogu dobrowolna i zbawienie – które podobno wyryte na kamiennej tabliczce anioł włożył do trumny świętej.

Modlitwa do św. Rity w sprawach trudnych i beznadziejnych

Niewiele mamy informacji o jej życiu, a z pewnością postać przez wieki obrosła legendami. Agata – po grecku dobra – urodziła się w 235 roku na Sycylii, w Katanii lub Palermo. Pochodząca ze szlachetnego rodu mieszkanka imperium rzymskiego po przyjęciu chrztu świętego (prawdopodobnie w wieku 15 lat) złożyła ślub dziewictwa. Jednakże na piękną dziewczynę, która postanowiła oddać życie Chrystusowi zwrócił uwagę namiestnik Sycylii, Kwincjan. Zaproponował małżeństwo i przyszło mu zmierzyć się z odmową.

Św. Agata - Bergognone (1481–1522), Public domain, via Wikimedia CommonsKara, którą musiała ponieść dziewczyna za odrzucenie i zniewagę jakiej doznał wysoki urzędnik cesarski miała być okrutna. Urażona duma i trwające w tym czasie prześladowania chrześcijan sprawiły, że los Agaty okazał się dramatyczny. Została oddana do domu publicznego, ale po 30 dniach jej nadzorczyni, rozpustna Afrodyssa (czy Afrodyzja) oznajmiła namiestnikowi, że nie potrafi jej zmienić – Agata zachowała czystość.

Nakłaniano ją do oddania czci rzymskim bożkom. Złóż im zaraz ofiarę w przeciwnym razie tortury nauczą cię rozumu – usłyszała św. Agata – i być może odrzekła Kwincjanowi: Sam wstydzisz się swoich bogów, a mimo to mnie każesz się im kłaniać.

Stałość i niezłomność dziewczyny sprawiły, że cesarski urzędnik kazał ją biczować, przypalać rozpalonym żelazem, rozdzierać ciało. Kiedy i to nie zadziałało, nakazał odciąć piersi. Skatowaną dziewczynę wtrącono do lochu i trzymano bez jedzenia i picia. Spodziewano się, że szybko umrze, ale jak głoszą legendy nocą więzienie otoczyła jasność. Pojawił się św. Piotr i dziewczyna została cudownie uzdrowiona. Rany zniknęły, a ponadto więzieni chrześcijanie zostali uwolnieni z kajdan.

Modlitwa do św. Judy Tadeusza w ciężkim strapieniu

Niestety Agata za czary została ponownie postawiona przed sądem i znów przez Kwincjana skazana na tortury. Włóczenie po rozżarzonych węglach ostatecznie doprowadziło ją do śmierci – 5 lutego 251 roku. W czasie, kiedy pastwiono się nad dziewczyną zadrżała ziemia, a że trzęsienie ziemi pochłonęło wielu pogan, to wystraszony namiestnik pojął, że to kara Boża, ale rozumu jednak nie nabrał. Podobno utonął w rzece, kiedy zmierzał do krewnych Agaty, aby ich… ograbić.

Ciało dziewicy – męczennicy pochowano za miastem i otaczano kultem. Dziś to właśnie Katania, wielokrotnie uratowana przez św. Agatę przed zniszczeniem przez wulkan Etna przechowuje w częściowo nienaruszonym stanie jej relikwie.

Ta bardzo popularna w świecie chrześcijańskim święta jest przedstawiana w długiej sukni z kleszczami, którymi ją torturowano. Atrybutami świętej są również: palma męczeństwa, chleb, płonący dom, korona w rękach, kość słoniowa odnosząca się do czystości oraz siły moralnej. Może też być przedstawiana z pochodnią lub płonącą świecą. Najbardziej charakterystyczne są jednak obcięte piersi na misie i tu wspomnieć należy również, że do św. Agaty modlą się matki karmiące i potrzebujący pomocy w chorobach piersi.

*Cytaty: Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dni roku – Katowice/Mikołów 1937 r.