Gender - co to jest?

Gender - co to jest?
(fot. Alias 0591 / flickr.com / CC BY 2.0)
qiwek

Czym właściwie jest Gender? Co oznacza ten powtarzany przez media setki razy termin? Jakie kategorie opisuje? Co próbuje badać oraz jakie są jego korzenie?

Samo pojęcie pierwotnie związane było stricte, i nadal zresztą jest, z gramatyką języka angielskiego. Gender to nic innego, jak określenie rodzajnika gramatycznego: 'he','she','it' po polsku: on, ona, ono i takie jest jego właściwe tłumaczenie i pierwotne pochodzenie. W tym też znaczeniu, do połowy XX wieku był rozumiany i używany. W latach sześćdziesiątych, termin gender nabrał nowej treści i w nowym rozumieniu zaczął pojawiać się w socjologicznych pracach naukowych. Do nauki wprowadzany został przez środowiska kobiece i przychylne im kręgi akademickie. Jest ściśle związany z rewolucją feministyczną i w swoim nowym znaczeniu, eksponowanym dzisiaj, zaczął spełniać rolę opisywania rozszerzonej kategorii rozumienia płci.

DEON.PL POLECA

W kulturze anglosaskiej, która była pionierem i propagatorem nowej roli, zastąpił właściwie dotychczasowe słowo sex, oznaczające nic innego jak właśnie płeć. O ile jednak sam termin sex jest i pozostaje pojęciem opisu płci stricte biologicznym, naturalnym, wskazującym na różnice wynikające z uwarunkowań genetycznych, o tyle gender jako termin i idące za nim rozumowe oświecenie rości sobie prawo do przekraczania granic wynikłych z różnic w budowie anatomicznej i przedstawia się nową kategorią społeczną. W sensie pojęciowym znajdujemy tutaj odrzucenie przeświadczenia o różnicach między płciami, szczególnie na polu kultury, wynikającymi z natury, mamy natomiast budowę przekonania ukierunkowanego, czy też wyjaśniającego odmienności powodowane kontekstem społecznym i środowiskowym. W takim właśnie ujęciu gender określa płeć, bada i opisuje indywidualne role jakie pełnią mężczyźni i kobiety w społeczeństwach, poszukując przyczyn ich występowania nie w cechach naturalnych, czy też mówiąc inaczej, atrybutach przyrodzonych, wskazuje je raczej jako zespół cech nabytych podczas socjalizacji, warunkowanych w określonych ramach kulturowych.

Jednostka, wskazuje gender, niejako przyswaja modele zachowań właściwe dla jej płci ze świata zewnętrznego, bezwolnie i bezświadomie przyjmując wzory narzucone przez otoczenie. W wolnym tłumaczeniu na język polski gender jest i oznacza tzw. płeć społeczno-kulturową. Początek Gender jako kategorii poznawczej, jak już wyżej wspomniano, datujemy na lata sześćdziesiąte XX wieku, ten burzliwy okres na nowo definiowanej wolności przyniósł również odkrywcze spojrzenie na relacje damsko-męskie. Jest to czas początku tzw. drugiej fali feministycznej, gdzie po zakończonej z sukcesem batalii o uzyskanie pełnej równości wobec prawa - postulaty pierwszej fali feminizmu - do głosu dochodzi przekonanie, że zdobyte już formalne równouprawnienie płci nie jest i nie może być tożsame z rzeczywistą równością osobową. Prawdziwa równość nie zatriumfuje dopóty - podnoszą środowiska mniejszościowe oraz kobiece - dopóki nie zmieni się sposób rozumienia i oceny rzeczywistości przez społeczeństwa. Utwierdza się przekonanie, iż przez wieki ukształtowana mentalność oraz wynikające z niej zastygłe zasady relacji społecznych w swym pniu - tzw. model patriarchalny - noszą cała gamę różnorakich form dyskryminacji i bez głębokiej zmiany na poziomie świadomości obywateli, nie uda się osiągnąć pożądanego stanu sprawiedliwości społecznej.

Tak ukształtowany pogląd, mając na uwadze zdefiniowanie na nowo modelu interakcji społecznej w relacji mężczyzna - kobieta, a raczej lepiej byłoby chyba w tym miejscu powiedzieć człowiek - człowiek, za naturalny cel i sprzymierzeńca zarazem obrał sobie jako nośnik, przekaźnik i wyraziciela doświadczenia jednostki w zbiorowości, szeroko rozumianą kulturę. Poprzez jej przekształcenie oraz nowe ujęcie, w imię walki o sprawiedliwość, podejmuje się próbę przebudowy wizji roli jednostki - jako wyjętej z negatywnie warunkującego dotychczas kontekstu biologicznego tzw. "determinizmu biologicznego" - w społeczeństwach. W efekcie, dzisiaj płeć społeczno-kulturowa traktowana jako nauka, obejmuje swoim zainteresowaniem wszystkie możliwe wymiary życia ludzkiego, poczynając od sposobu ubierania się, poprzez nierówności ekonomiczne i przemoc, na stylach sprawowania władzy oraz nieobecności reprezentacji kobiet w polityce kończąc. W wynikach swoich prac oraz ustaleń, zwraca uwagę i szeroko podkreśla kontekst ewolucji oraz różnorodności rozumienia ról płciowych w dwóch głównych wymiarach: "…kierując uwagę na zmienność w czasie i przestrzeni pojęcia męskości i kobiecości (…) ich ról oraz oczekiwań społecznych kierowanych pod ich adresem skłania do namysłu nad ich współczesną postacią jako historycznie powstałą, a więc taką, która może być kształtowana zgodnie z uznawanymi wartościami, a tym samym uprawomocnia dążenia do jej zmiany".

Jako przykład przywoływana jest często sytuacja z początku XX w., kiedy kobiety nie miały np. prawa głosu, możliwości wolnej edukacji, czy podjęcia studiów. Te same różnice wskazuje jako wypływające z kontekstu geograficznego tj. wynikłe z obowiązującej na danym obszarze tradycji, religii i związanych z tym obyczajów - tutaj często jako przykład przywoływana jest sytuacja kobiet w krajach arabskich, ale również zróżnicowanie wynikające np. ze środowiska miejskiego lub wiejskiego, w jakim kształtują się relacje, mówią zwolennicy gender, przykładowo: po dziś dzień nie do zaakceptowania na wsi jest wychowywanie małych dzieci, czy korzystanie z urlopów rodzicielskich, przez ojców. Zwolennicy gender chcą to zmienić.

Pod koniec osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku do kategorii Gender dołączyła nowa gałąź badań nad zróżnicowaniem płci tzw. teoria queer. Wynika ona z tych samych źródeł "perspektywa queer to po prostu jeden z nurtów teoretycznych i metodologicznych w obrębie gender" skupia się również na poszukiwaniu społecznych czynników kształtujących osobowość, za przedmiot badań ma natomiast opisywanie różnic wynikających z preferencji seksualnych tj. np. homoseksualizm, biseksualizm, transseksualizm, które zgodnie z teorią gender - podobnie jak heteroseksualizm zresztą - traktuje z jednej strony jako wykształcone na gruncie kultury i jako takie w pełni uprawnione i równe wobec siebie oraz jednocześnie, w tym wypadku orientacje inne niż heteroseksualizm, będące w chwili obecnej marginesem tylko i wyłącznie z powodu kontekstu kulturowego i wynikającego z tej perspektywy społecznego tłamszenia przez obowiązującą normę. W queer spotykamy terminy "udwuznacznienie płci", "płynna tożsamość", "sztywna norma dwupłciowości", kwestionujące jako błędny pogląd o jedynie dwóch przyrodzonych płciach. Zwolennicy tej perspektywy postulują usunięcie z dokumentów urzędowych podziału na kobietę i mężczyznę i wskazują na mnogość płci określanych autodefinicją, możliwą oczywiście do zmiany na każdym etapie życia, uzależnioną w czasie od subiektywnego poczucia osoby oraz ewentualną preferencją seksualną jednostki. Starają się podkreślać i przedstawiać perspektywę osób o odmiennych preferencjach i zwracać uwagę na trudności i dyskryminację z jakimi spotykają się przedstawiciele tych grup np. przy chęci podjęcia się wychowywania dzieci.

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.

Tematy w artykule

Skomentuj artykuł

Gender - co to jest?
Wystąpił problem podczas pobierania komentarzy.
Nikt jeszcze nie skomentował tego wpisu.