Sztuka bycia księdzem

Książka Sztuka bycia księdzem to swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej. Ma służyć rozeznawaniu oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej refleksji nad kapłańską postawą i posługą. Obejmuje sześć rozdziałów i ponad siedemdziesiąt artykułów różnych autorów. Zamieszczone teksty dotyczą tożsamości kapłańskiej, życia duchowego i modlitwy, duchowości i psychologii, duszpasterstwa oraz formacji do kapłaństwa. Ostatni, szósty rozdział, zawiera kilkanaście świadectw.

Fragment książki:

WPROWADZENIE

„Żyję tu na bardzo wysokiej górze. […] To, co nazywają życiem, jest daleko w dole, w niewyraźnej i pogmatwanej czerni. Tu, w górze, ludzka i Boska samotność spotykają się w poważnej rozmowie. Trzeba mieć bystre oczy, inaczej nie wytrzyma się bijącego tutaj światła. Trzeba mieć dobre płuca, inaczej nie złapie się oddechu. Trzeba być wol­nym od zawrotów głowy, zdolnym do przebywania samotnie na dużej wysokości, na wąskiej półce skalnej, inaczej spadnie się w dół i stanie się ofi arą małości i niewierności”.

(Alfred Delp SJ, W obliczu śmierci)

Wbrew tytułowi nadanemu niniejszej publikacji – (J 15, 16) – mówi Jezus do tych, których On sam powołuje.

1. Powołuje jednak najpierw nie do pracy i posługiwania ludziom, ale do wiernego kroczenia Jego śladami. Pójdźcie za Mną – oto Jego pierw­sze zasadnicze powołanie, a obietnica: uczynię was rybakami ludzi (Mt 4, 19) – jest konsekwencją i owocem wierności powołanych. My, księża, jak też alumni – kandydaci do kapłaństwa, musimy nieustannie pamiętać, że święcenia nie są nagrodą za dobre sprawowanie, osobiste zasługi czy też posiadane talenty i nabyte umiejętności. Są wyłącznie łaską. To do nas, księży, w szczególny sposób odnoszą się słowa św. Pawła: Przeto przy­patrzcie się, bracia, powołaniu waszemu! Według oceny ludzkiej niewielu [tam] mędrców, niewielu możnych, niewielu szlachetnie urodzonych. Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał, co niemocne, aby mocnych poniżyć; […] tak by się żadne stwo­rzenie nie chełpiło wobec Boga (1 Kor 1, 26-29). W kontekście tych słów nie dziwi już nasza ludzka kruchość, ułomność i grzeszność, ujawniająca się w naszym codziennym życiu i posługiwaniu, które Jezus znał dobrze, zanim nas powołał. Sztuka bycia księdzem – to najpierw pokorne przyj­mowanie zaproszenia do kroczenia za Nim, które bierze pod uwagę naszą kondycję.

Jak pisze jeden z Autorów niniejszej publikacji, najważniejsze w życiu kapłana jest doświadczenie czułej miłości Jezusa, który widząc naszą grzeszność, nie potępia nas, ale klęka przed nami i z czułością myje nasze ubrudzone przez grzech nogi: „Jakże często mówiąc o kapłaństwie, wolimy jednak przedstawiać samych siebie jako niemal idealnych i bezgrzesznych. Jakże często wstydliwie chowamy pod ornat nasze brudne nogi, powtarzając za Piotrem: Nigdy mi nie będziesz nóg umywał. I nie pomaga nawet Jezusowe wołanie: Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną (J 13, 8)”.

I choć Jezus ma moc przekazywać wiernym swoje dary i łaski mocą samych znaków kapłańskich (ex opere operato), to jednak – jak pokazuje doświadczenie – ksiądz swoją nieuczciwą postawą może spowodować we wspólnocie Kościoła prawdziwe spustoszenie, czasami na niewyobrażalną wręcz skalę. Owocność posługi kapłańskiej zależna jest więc także od po­stawy księdza, który jej udziela. Liczne przypadki zgorszenia, jakie miały miejsce w Kościele w ostatnich latach, świadczą o tym najlepiej. Czyż Je­zus nie upominał Apostołów: Kto nie wchodzi do owczarni przez bramę, ale wdziera się inną drogą, ten jest złodziejem i rozbójnikiem. Kto jednak wchodzi przez bramę, jest pasterzem owiec (J 10, 1-2)?

Równie mocne napomnienie pod adresem duchownych usłyszeliśmy w czasie Drogi Krzyżowej w Koloseum w Wielki Piątek 2005 roku, w któ­rej uczestniczył duchowo także Jan Paweł II w swojej prywatnej kaplicy w Watykanie, trzymając w rękach krucyfiks. Kard. Joseph Ratzinger jak prorok Jeremiasz wołał: „Ile brudu jest w Kościele i to właśnie wśród tych, którzy poprzez kapłaństwo powinni należeć całkowicie do Niego! Ileż py­chy i samouwielbienia! Jakże mało cenimy sakrament pojednania, w któ­rym On oczekuje, by nas podnieść z naszych upadków! To wszystko jest obecne w Jego męce. Zdrada uczniów, niegodne przyjmowanie Jego Ciała i Krwi jest z pewnością największym bólem Zbawiciela, który przeszywa Mu serce. Nie pozostaje nam nic innego, jak zwrócić się ku Niemu z całej głębi duszy, wołając: Kyrie, eleison, Panie, ratuj”.

2. Biorąc pod uwagę z jednej strony naszą ludzką kruchość, z drugiej zaś narastające cywilizacyjne zagrożenia i pokusy dotykające także środowiska duchownych, Benedykt XVI na Rok Kapłański zaproponował hasło: „Wierność Chrystusa – wierność kapłana”. Sztuka bycia księdzem to najpierw szukanie wierności Jezusowi wbrew wszelkim przejawom ludzkiej słabości. Ułomność i codzienna grzeszność nie zagrażają bynajmniej naszej wierności. Więcej nawet – dają one szczególną okazję do nieustannej walki o nią i wzmacnianie jej. Sztuki bycia księdzem uczymy się przede wszystkim, obcując codziennie z Jezusem „jak przyjaciel z Przyjacielem, jak sługa z Panem, jak uczeń z Mistrzem” (św. Ignacy Loyola). Odnowienie naszego kapłaństwa może więc dokonać się tylko na drodze przylgnięcia do Oso­by Jezusa, rozważania Jego słowa oraz nieustannego powierzania się Mu z wszystkimi naszymi potrzebami, pragnieniami i tęsknotami, jak też lęka­mi, obawami i ułomnościami. Stajemy się przykładem dla wiernych, wśród którym żyjemy, nie poprzez naszą nienaganność moralną czy tym bardziej zawodowy profesjonalizm, ile raczej poprzez postawę szczerości i otwar­tości w relacji z Jezusem. To On daje nam prawdziwe poznanie samych siebie, dzięki któremu możemy rozeznać, co naprawdę w naszej posłudze kapłańskiej zależy wyłącznie od Niego, a co zależy przede wszystkim od nas samych. Pełne poznanie siebie chroni nas przed pysznym przypisywa­niem sobie tego, co należy wyłącznie do Boga, a przerzucaniu na Niego te­go, co należy do zakresu naszej odpowiedzialności. Tylko kapłan, który zna siebie, doskonale wie, że jest jedynie sługą nieużytecznym, wykonującym, co mu polecono (por. Łk 17, 10).

Wszystkie inne aspekty sztuki bycia księdzem, które będą szeroko omawiane w niniejszej publikacji: poszukiwanie tożsamości kapłańskiej, ka­płańskie posłuszeństwo, postawa ubóstwa, zachowanie celibatu, posługa słowa Bożego, sprawowanie sakramentu pokuty, troska o ubogich, praca intelektualna, praca z młodzieżą, obecność w kancelarii, w szkole oraz wszyst­kie inne prace duszpasterskie – będą możliwe dzięki naszemu uczestnictwu w Eucharystii, codziennej zaangażowanej modlitwie, szczerej spowiedzi.

3. To prawda, że współczesna cywilizacja zachodnia, usiłująca kwestionować i redefiniować najbardziej oczywiste ludzkie wartości, na przykład małżeństwo czy rodzinę, nie sprzyja wierności i stałości kapłańskiej. Trudno nie kojarzyć łatwej rezygnacji ze sprawowania funkcji kapłańskiej przez wielu młodych księży z rozpowszechnioną praktyką małżeńskich rozwodów. Jednak, paradoksalnie rzecz biorąc, to właśnie ów niesprzyjający wierności klimat może pełniej objawić autentyczność, piękno i głębię postawy oraz posługi kapłańskiej.

Jeżeli Mnie prześladowali, to i was będą prześladować (J 15, 20) – powiedział Jezus. Słowa te nabierają dzisiaj szczególnej wagi, choć w innym nieco znaczeniu, niż miało to miejsce w okresie komunistycznej walki z Kościołem. Podważanie autorytetu księży, medialne ośmieszanie głoszonych przez nich zasad moralnych (szczególnie tych odnoszących się do ludzkiej miłości i seksualności), nagłaśnianie skandali seksualnych z udzia­łem księży, zmanipulowane informowanie o wydarzeniach kościelnych, oskarżanie o korporacjonizm – to tylko niektóre przykłady „sprawdzania” nas i poddawania próbie naszej kapłańskiej wiarygodności. Te i inne – często jawnie niesprawiedliwe – manipulacje medialne zwykle bolą.

Bądźmy jednak szczerzy, bolą także dlatego, że rozliczają nas – i to pub­licznie – z naszego zachowania i postawy moralnej. Informacje medialne o księżach i Kościele, nawet jeżeli są wyolbrzymione, sięgają przecież do faktów. Pogrążamy się jeszcze bardziej, gdy całą naszą uwagę poświęcamy na tłumaczenie gorszących wydarzeń i prostowanie tego, co jest samo z sie­bie krzywe. Domagając się od mediów rzeczowego informowania o nas, musimy jednocześnie uznać ze skruchą każdy przedłożony nam przed oczy nasz grzech. I tak na przykład tłumaczenie pedofilii księży tym, że wśród lekarzy, nauczycieli, trenerów czy duchownych innych wyznań i religii jest tyle samo osób o tej skłonności, nie rozwiązuje problemu. Każdy pojedyn­czy grzech wymaga potępienia, a cała góra cudzych grzechów postawiona obok jednego naszego nie usprawiedliwi go. Wierni nie gorszą się najpierw nieuczciwością konkretnych duchownych, ile raczej tolerancją na zło przełożonych i środowiska duchownych. Nikt z nas nie czyni zarzutów Jezuso­wi, że w Jego otoczeniu był zdrajca i złodziej. Czujemy się raczej zbudowa­ni publicznym upomnieniem skierowanym pod adresem Judasza: Czyż nie wybrałem was dwunastu? A jeden z was jest diabłem (J 6, 70). Kościół nie może przecież obiecywać społeczeństwu, że w szeregach duchownych nie będzie nigdy ludzi nieuczciwych, ponieważ nie ma władzy nad wolnością swoich księży. M o że powinien natomiast dać rzetelną obietnicę, że każde nadużycie i niemoralność będą potępione i zostaną wyciągnięte konsekwen­cje wobec ludzi w sposób oczywisty nieuczciwych.

Nawet jeżeli niektóre wielkie media traktują nas „bez znieczulenia” i nierzadko stosują wobec nas prowokacyjny ton i styl, nie możemy obrażać się, zamykać w sobie i wycofywać z przestrzeni publicznej i medialnej. Taką postawą potwierdzalibyśmy jedynie czynione nam niekiedy zarzuty, że w całej naszej działalności szukamy własnej chwały, korzyści i przyjem­ności. Trzeba nam raczej naszą postawą bezinteresowności i przejrzystości moralnej oraz ofiarnej służby ludziom, szczególnie zaś ubogim i wy­dziedziczonym, przekonywać świat, że celem naszego życia jest głoszenie Jezusa oraz wychodzenie naprzeciw tym, którzy oczekują od nas pomocy.

4. Książka Sztuka bycia księdzem nie daje oczywiście gotowych odpowiedzi na wszystkie kapłańskie trudności i pytania. Nie taki jest jej cel. Pragnie natomiast uczyć duchowego rozeznania oraz samodzielnej, krytycznej i twórczej reflleksji nad naszą postawą i posługą. Możemy ją potraktować jako osobisty rachunek sumienia z naszego dotychczasowego kapłańskiego posługiwania. Zwłaszcza młodzi księża od chwili święceń, z miesiąca na miesiąc, z ro­ku na rok, winni zadawać sobie jasne pytania, jakiego kapłaństwa się uczą: Czym jest ono dla nich? W jaki sposób wykonują codzienne kapłańskie posługi? Ile jest w nich osobistego zaangażowania i serca? W jaki spo­sób przygotowują się do głoszenia słowa Bożego? Jak traktują wiernych, szczególnie zaś ludzi ubogich, słabych i upokorzonych przez życie? W jaki sposób spowiadają? Ile jest w ich posłudze poświęcenia i ofiary? Jak łączą swoje osobiste życie duchowe z pracą kapłańską?

5. Publikacja zawiera sześć rozdziałów, które obejmują najważniejsze kapłańskie tematy: tożsamość kapłańska, czyli kim jest ksiądz; życie du­chowe i modlitwa; duchowość i psychologia; duszpasterstwo; formacja do kapłaństwa. Ten bogaty materiał nie wyczerpuje oczywiście całego opisu „sztuki bycia księdzem”. Wobec wielu wątków podjętych w niektórych tekstach przyporządkowanie ich do konkretnego rozdziału było nieco umowne. W ostatnim, szóstym rozdziale publikujemy kilkanaście świadectw. Niektóre z nich są jednak nie tyle opisem własnej drogi kapłańskiej, co raczej osobistą refl eksją o życiu i posłudze księdza w naszych czasach. Otwartość i szczerość świadectw doskonale pokazuje, że dobrym księdzem jest nie ten, kto nigdy się nie myli, nie błądzi i nie upada, ale ten, kto żyje w postawie prawdy i – razem z wiernymi, którym posługuje – podejmuje codzienny wysiłek nawrócenia i przemiany serca.

Autorzy – ich zwięzłe biogramy znajdzie Czytelnik pod tekstem – wywodzą się z różnych środowisk: obok przedstawicieli hierarchii, profesorów uniwersyteckich i seminaryjnych jest także wielu księży zaangażowanych w bezpośrednią pracę w parafii, szkole i innych dziełach apostolskich.

Wszystkie publikowane artykuły zawierają nie tylko bogactwo intelek­tualnej refl eksji, ale przede wszystkim ogromne doświadczenie ludzkie, du­chowe i duszpasterskie. Kapłaństwo, którym dzielą się Autorzy, jak może­my to łatwo wyczytać między wierszami, nie jest dla nich najpierw rodza­jem interesującej pracy, ale „domem”, w którym mieszkają; a może raczej całym życiem. Szczególnie dla nas, księży katolickich, którzy świadomie i dobrowolnie rezygnujemy z życia małżeńskiego i rodzinnego ze względu na królestwo niebieskie, kapłaństwo tutaj, na ziemi, jest najcenniejszym darem. To dzięki niemu możemy realizować także nasze pragnienia i fascy­nacje ludzkie, które zostają wpisane w kapłańskie posługiwanie.

Prezentowana publikacja posiada niemal symboliczny charakter. Uka­zuje bowiem to, co w życiu i działalności polskich księży jest najlepsze. Krytykując naganne postawy „księżowskiego marginesu”, który z czasem sam się demaskuje i o którym też głośno w mediach, trzeba oddać sprawiedliwość polskim księżom, ich postawie i duszpasterskiemu zaangażowaniu. Książka jest też niewątpliwie pięknym świadectwem harmonijnej współpracy środowisk diecezjalnych i zakonnych w polskim Kościele. Do księży piszących o kapłaństwie dołączyliśmy osoby świeckie, które piszą o tym, jakiego kapłana potrzebują współcześni mężczyźni i kobiety oraz jak pomagać księżom w chwilach kryzysu.

6. Choć Sztuka bycia księdzem była przygotowywana jako swoisty podręcznik dla kapłańskiej formacji podstawowej i stałej, to jednak – wbrew pozorom – nie jest ona przeznaczona jedynie dla duchownych. Polecamy ją gorąco także osobom świeckim współpracującym na co dzień z księżmi, ich rodzinom, siostrom zakonnym. Wobec rozmycia tożsamości kapłańskiej w niektórych środowiskach głębsza znajomość problematyki kapłańskiej może być ogromną pomocą w rozeznaniu, jak pomóc księdzu, który znalazł się na rozdrożu. Jak pokazuje doświadczenie, wielu młodych księży rezygnuje z pełnienia posługi kapłańskiej tylko dlatego, że nie znajduje w otoczeniu osób, które przyszłyby im ze stosowną pomocą.

Do lektury książki zapraszamy szczególnie alumnów. Może ona pomóc im poszerzyć i pogłębić ideał oraz wizję kapłaństwa. W okresie seminarium alumni winni we współpracy z przełożonymi i wychowawcami wypracować nie tylko solidną decyzję, która byłaby dla nich ostoją w chwilach trud­ności, ale także szeroką wizję kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.

Pomysł zbiorowej pracy Sztuka bycia księdzem narodził się w Wydaw­nictwie WAM już po ogłoszeniu przez Benedykta XVI Roku Kapłańskiego. Na przygotowanie tak obszernej publikacji czas był więc bardzo krótki. Chciałbym więc w imieniu Wydawnictwa i własnym wyrazić serdeczne podziękowanie naszym Autorom oraz wszystkim współpracującym przy wy­daniu niniejszej pozycji za ich ogromny wysiłek i współpracę. Niech Sztuka bycia księdzem, owoc wielkiej pracy niemal setki osób, pomoże polskim księżom odnowić w sobie ideał kapłańskiego życia i kapłańskiej posługi.

Kraków, 25 I 2010

W święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła

Józef Augustyn SJ

Benedykt XVI

KAPŁAN EKSPERTEM W DZIEDZINIE ŻYCIA DUCHOWEGO

[…] Gorąco bowiem pragnę was zobaczyć, aby użyczyć wam nieco daru duchowego dla waszego umocnienia, to jest aby­śmy się u was nawzajem pokrzepili wspólną wiarą – waszą i moją (Rz 1, 8. 11-12). Tymi słowami zwracam się do was, drodzy kapłani, ponieważ do­brze oddają one moje dzisiejsze uczucia i myśli, pragnienia i modlitwy. W sposób szczególny pozdrawiam kard. Józefa Glempa, Arcybiskupa War­szawy i Prymasa Polski, i składam mu najserdeczniejsze gratulacje z okazji pięćdziesiątej rocznicy święceń kapłańskich, która przypada właśnie dziś. Przybywam do Polski, do umiłowanej ojczyzny mojego wielkiego poprzed­nika Jana Pawła II, aby – tak jak on miał w zwyczaju – zaczerpnąć z tego klimatu wiary, jakim żyjecie, oraz aby wam użyczyć nieco daru duchowego dla waszego umocnienia. Ufam, że moje pielgrzymowanie w tych dniach pokrzepi naszą wspólną wiarę – waszą i moją.

SŁOWO WSTĘPNE

WPROWADZENIE

I. TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA, CZYLI KIM JEST KSIĄDZ

Benedykt XVI

KAPŁAN EKSPERTEM W DZIEDZINIE ŻYCIA DUCHOWEGO

Jan Paweł II

LIST DO KAPŁANÓW NA WIELKI CZWARTEK 2000

Bp Zbigniew Kiernikowski

KAPŁAŃSTWO POWSZECHNE A KAPŁAŃSTWO MINISTERIALNE

Jerzy Sermak SJ

WZÓR DLA KAPŁAŃSKIEGO SERCA

Ks. Alfons J. Skowronek

KIM JEST, A KIM NIE JEST KAPŁAN?

Henryk Pietras SJ

TOŻSAMOŚĆ KAPŁAŃSKA W KOŚCIELE STAROŻYTNYM

Gerard Siwek CSsR

GŁOSICIEL SŁOWA BOŻEGO

Ks. Roman E. Rogowski

EUCHARYSTIA W ŻYCIU KAPŁANA

Robert Wieczorek OFMCap

WRAŻLIWOŚĆ MISYJNA KAPŁANÓW

KAPŁAN W DIALOGU MIĘDZYRELIGIJNYM I EKUMENICZNYM

Wojciech Ziółek SJ

BRUDNE NOGI POD ORNATEM.

KSIĄDZ JAKO GRZESZNIK POTRZEBUJĄCY PRZEBACZENIA

Bogusław Steczek SJ

WSPÓLNOTA KAPŁAŃSKA  

Lucjan Balter SAC

INTELEKTUALNY WYMIAR PRACY DUSZPASTERSKIEJ KAPŁANA  

Ks. Józef Kudasiewicz

MISJA KAPŁANÓW PODESZŁEGO WIEKU  

II. ŻYCIE DUCHOWE I MODLITWA

Ks. Stanisław Haręzga

MEDYTACJA SŁOWA BOŻEGO PODSTAWOWĄ MODLITWĄ KAPŁANA .

Jacek Bolewski SJ

MIŁOŚĆ DO MARYI W ŻYCIU KAPŁANA  

Marek Blaza SJ

KAPŁAŃSKIE UŚWIĘCANIE CZASU  

Leon Nieścior OMI

ASCEZA KAPŁAŃSKA.

W ŚWIETLE KSIĘGI REGUŁY PASTERSKIEJ ŚW. GRZEGORZA WIELKIEGO

Krzysztof Wons SDS

KAPŁAŃSKIE REKOLEKCJE.

CZYLI O GŁODZIE PUSTYNI, CISZY I SŁOWA BOŻEGO  

Ks. Andrzej Santorski

KIEROWNICTWO DUCHOWE W ŻYCIU I POSŁUDZE KSIĘDZA  

Ks. Marek Chmielewski

LEKTURA DUCHOWA KAPŁANA  

Stanisław Morgalla SJ

O RELACJACH EMOCJONALNYCH KSIĘŻY  

Stanisław Łucarz SJ

RADY EWANGELICZNE W ŻYCIU KAPŁANA  

Marian Zawada OCD

POSŁUSZEŃSTWO KAPŁAŃSKIE W NASZYCH CZASACH  

Ks. Grzegorz Ryś

WYCHOWANIE DO CELIBATU  

Ks. Zdzisław Chlewiński

UBÓSTWO ŚWIADECTWEM  

Ks. Jan Machniak

ŚWIADECTWO MIŁOŚCI DO CHRYSTUSA  

III. DUCHOWOŚĆ I PSYCHOLOGIA

Ks. Romuald Jaworski

POSTAWY I ZACHOWANIA KSIĘŻY WOBEC WIERNYCH.

REFLEKSJA PSYCHOLOGICZNA  

Ks. Józef Kudasiewicz

GODNI SZAFARZE WIELKIEJ TAJEMNICY WIARY  

Aleksander Jacyniak SJ

KRYZYSY W ŻYCIU SEMINARYJNYM I KAPŁAŃSKIM  

Artur Radacki MIC

WYPALENIE W POSŁUDZE KAPŁAŃSKIEJ  

Thomas P. Rausch SJ

KAPŁAŃSTWO I UCZUCIOWOŚĆ  

Ks. Romuald Jaworski

CO KSIĄDZ POWINIEN WIEDZIEĆ O SWEJ SEKSUALNOŚCI?  

Bogusław Szpakowski SAC

ZAGUBIENI KSIĘŻA W KRAINIE CIENIA

Jacek Prusak SJ

KSIĘŻA W PSYCHOTERAPII

Elżbieta Sujak

JAK POMAGAĆ KSIĘŻOM W ZNIECHĘCENIU I DEPRESJI?

Andrzej Ruszała OCD

ODEJŚCIA Z KAPŁAŃSTWA

IV. DUSZPASTERSTWO

Kard. Stefan Wyszyński

MIŁOŚĆ PASTERSKA

Bp Wiktor Skworc

KAPŁAN WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE  

Ks. Henryk Sławiński

DLACZEGO I JAK KORZYSTAĆ Z CUDZYCH HOMILII?  

Ks. Wojciech Rzeszowski

KANCELARIA MIEJSCEM TRUDNYCH SPOTKAŃ  

Dariusz Kowalczyk SJ

WSPÓŁCZUCIE W KONFESJONALE  

Zdzisław J. Kijas OFMConv

KSIĄDZ – PENITENT I SPOWIEDNIK  

Ks. Jakub Szcześniak

DUSZPASTERSTWO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH  

Wojciech Jędrzejewski OP

KIM SĄ MŁODZI, KTÓRZY PRZYCHODZĄ DO KSIĘDZA?  

Wojciech Żmudziński SJ

KAPŁAN JAKO NAUCZYCIEL W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ  

Władysław Kubik SJ

POSŁUGA KATECHETYCZNA KSIĘŻY  

Józef Augustyn SJ

POSŁUGA REKOLEKCYJNA KAPŁANA WOBEC LUDZI MŁODYCH  

Rafał Szymkowiak OFMCap

KAPŁAN WŚRÓD MŁODYCH I TRUDNYCH.

CZYLI PAPIEROS NA CZOLE  

Bp Józef Kupny

POLITYCZNE ZAANGAŻOWANIE KSIĘŻY

Dariusz Kowalczyk SJ

KSIĄDZ W MEDIACH ŚWIECKICH.

POMIĘDZY DIALOGIEM A KONFRONTACJĄ

V. FORMACJA DO KAPŁAŃSTWA

Józef Augustyn SJ

WERYFIKACJA TREŚCI I METOD FORMACJI KAPŁAŃSKIEJ

Ks. Mirosław Cholewa

TOŻSAMOŚĆ DUCHOWA PREZBITERA DIECEZJALNEGO

Ks. Zdzisław Kroplewsk

WOLNOŚĆ W WYCHOWANIU SEMINARYJNYM

Ks. Romuald Jaworski

SEMINARIUM MIEJSCEM DOJRZEWANIA SUMIENIA 

Ks. Dariusz Jastrząb

O ROZMOWACH Z KLERYKIEM

Ks. Krzysztof Pawlina

OKRES PROPEDEUTYCZNY W FORMACJI SEMINARYJNEJ

Lucyna Słup

JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ KOBIETY DZISIAJ?

Bogdan Białek

JAKIEGO KSIĘDZA POTRZEBUJĄ MĘŻCZYŹNI DZISIAJ?

VI. ŚWIADECTWA I OSOBISTE PRZEMYŚLENIA

Kard. Henryk Gulbinowicz

DO OSTATNIEGO TCHNIENIA

Abp Józef Michalik

FASCYNUJĄCA RZECZYWISTOŚĆ

Ks. Henryk Ciereszko

NIEGASNĄCE WEZWANIE  

Ks. Marek Dziewiecki

RADOŚĆ BYCIA KSIĘDZEM  

Wojciech Giertych OP

OBIEKTYWIZM KAPŁAŃSTWA  

Ks. Tomasz Horak

ZNALAZŁEM SWÓJ DOM  

Tadeusz Kotlewski SJ

MIŁOŚĆ ZSTĘPUJE Z GÓRY...  

Leon S. Knabit OSB

JEDEN JEST TYLKO MÓJ MISTRZ  

Ks. Stanisław Lekavy

NIEZWYKŁE KAPŁAŃSKIE ŚCIEŻKI W CZASACH KOMUNIZMU  

Ks. Mieczysław Maliński

BYĆ KSIĘDZEM  

Wacław Oszajca SJ

OGRODY BOGA  

Ks. Aleksander Radecki

W TOBIE, PANIE, ZAUFAŁEM  

Jerzy Sermak SJ

MOJE KAPŁAŃSTWO W TOWARZYSTWIE JEZUSOWYM

Ks. Artur Stopka

DZIENNIKARZ KSIĘDZEM  

Wojciech Zagrodzki CSsR

DWADZIEŚCIA LAT ZADZIWIENIA  

Jan W. Góra OP

WYZNANIE WIARY  

Józef Augustyn SJ

MODLITWA O ŁASKĘ KAPŁAŃSKIEJ WIERNOŚCI