„Jestem gorszy”, „coś ze mną jest nie tak”. Jak poradzić sobie z odrzuceniem?

Najprawdopodobniej każdy doświadczył go przynajmniej raz w swoim życiu. Bliscy zapomnieli o twoich urodzinach. Nie zaproszono cię na imprezę klasową. Nikt nie poprosił cię do tańca. Dziwnym trafem zabrakło dla ciebie miejsca w autokarze na wycieczce szkolnej. Znajomy miał zadzwonić, a telefon milczy. Właśnie dostałeś wypowiedzenie z pracy…

Agata Adaszyńska-Blacha, autorka książki „Odrzucenie”, przywołuje kilka sytuacji odrzucenia, jakie ją spotkały: brak wyboru przez rówieśników z przedszkola, poniżenie przez wychowawcę, izolacja od najbliższych w wyniku choroby, wyśmiewanie i wyzwiska w szkole podstawowej, opuszczenie przez przyjaciółkę. Trudno jednoznacznie określić, które doświadczenie decydowało o tym, że poczuła się odrzucona.

Czym jest odrzucenie? Co mówi psychologia?

Jako termin psychologiczny odrzucenie może być rozmaicie rozumiane i odnosić się do wielu rożnych sytuacji. Możesz doświadczyć go jako dziecko, nastolatek, ale także w życiu dorosłym. Oznacza ono przede wszystkim brak akceptacji, brak przyjęcia przez innych, rodzinę, rówieśników, osoby znaczące. To także wykluczenie, pominięcie lub niezwracanie uwagi na daną osobę.

Odrzucenie zwykle dotyczy relacji. Jeśli chodzi o rozpoznanie odrzucenia w danej sytuacji, to kierujemy się przede wszystkim subiektywnym przeżyciem danej relacji jako niechcianej, zerwanej, chłodnej lub wręcz odpychającej. Osoba odrzucona czuje się wykluczona i odtrącona przy jednoczesnym pragnieniu, by nawiązać relację i doświadczać bliskości, czułości, zrozumienia czy wsparcia.

Dlatego za znaczące kryterium uznaje się w takiej sytuacji jej własną, subiektywną ocenę. Odrzucenie bardzo mocno wiąże się z jedną z podstawowych potrzeb - potrzebą przynależności, i jest jej zaprzeczeniem. Każda osoba bez względu na wiek, płeć, status społeczny, zawód potrzebuje akceptacji, zabiega o uznanie i włączenie do grupy odniesienia, z którą może się identyfikować i uznać za swoją, a siebie za jej część.

„Jestem gorszy”, „coś ze mną jest nie tak”

Odrzucenie nie tylko nie zaspokaja tej potrzeby, ale wręcz rodzi i powiększa jej deficyt. Jeśli odrzucenie utrzymuje się przez jakiś czas, w prosty sposób prowadzi do silnych i nieprzyjemnych emocji, takich jak: smutek, samotność, poczucie winy, krzywda, a nawet silna złość i wrogość, a także przekonań, na przykład: „jestem gorszy”, „coś ze mną jest nie tak”, „świat jest zły” oraz zachowań czy postaw takich jak izolacja, wrogość, niechęć do innych.

Z czasem u osoby może wykształcić się mechanizm prowokowania odrzucenia. Sytuacja wykluczenia staje się na tyle znana, że paradoksalnie przynosi ulgę, dlatego nieświadomie osoba prowokuje niechęć i dąży do tego, aby zostać pominiętą, pozbawioną uwagi.

Ćwiczenie:

Może przypominasz sobie sytuacje, które dla innych mogły być neutralne lub nieznaczące, jednak dla ciebie okazały się bolesne i trudne do przeżycia, bo wiązały się z pominięciem, izolacją, wykluczeniem?

Jeśli nie zmierzysz się z tymi sytuacjami, nie przepracujesz ich psychologicznie, to mogą się kumulować i w konsekwencji wywierać na ciebie negatywny wpływ.

Jak sobie z nimi poradzić podpowiada autorka książki „Odrzucenie”.