Perfekcjonizm: Ukryte zagrożenia wysokich wymagań

Perfekcjonizm może wydawać się cechą godną podziwu, ale czy na pewno? Zbyt wysokie wymagania wobec siebie często prowadzą do stresu, wypalenia i poważnych problemów psychicznych. Czym jest perfekcjonizm i jak radzić sobie z niezdrowym dążeniem do doskonałości?

W taki sposób wiara leczy mnie z perfekcjonizmu

Artykuły blogerów

Mianem perfekcjonizmu określa się nadmierne skupienie na szczegółach, w którym potrafimy czasem się zatracić. Taka postawa może mieć groźne skutki dla psychiki. Jest to jednak podejście, nad którym możemy pracować – uważać jednak należy, aby w tej pracy nad sobą, nie wpaść ponownie w perfekcjonizm.

Perfekcjonizm – czyli co dokładnie?

Czy perfekcjonizm jest chorobą albo zaburzeniem? Z medycznego punktu widzenia odpowiedź na te pytania brzmi „nie”. Możemy zatem powiedzieć, że perfekcjonizm jest ludzką postawą, która charakteryzuje się wygórowanymi oczekiwaniami względem siebie oraz chęcią osiągania jak najlepszych wyników swoich działań – tak w domu, jak i w pracy. Nieustanne skupianie się na szczegółach, czy niedociągnięciach, które trzeba stale dopracowywać, to przejawy tej życiowej postawy.

Działania ludzi o takim podejściu można zatem uznać za kontrproduktywne. Ciągłe skupienie na najmniejszych detalach prowadzi do utraty czasu i energii, które można by było spożytkować na inne, codzienne zadania. Nieustanne zwlekanie z wykonaniem zaplanowanych celów pojawia się w związku z myśleniem, że to, co robimy, może okazać się „niewystarczająco dobre”. Takie myślenie prowadzi do prokrastynacji i rezygnowania z wysiłku, co związane jest ze zbyt dużym napięciem psychicznym.

Silna potrzeba potwierdzania swoich osiągnięć, trudności w wybaczaniu sobie najmniejszych błędów, nieustanne i przesadne próby przygotowania się (tworzenie długich list zadań i planów, ciągłe poszukiwanie materiałów), problemy z podejmowaniem decyzji, czy kłopoty z kończeniem rozpoczętych prac, to kolejne z objawów, dzięki którym możemy rozpoznać perfekcjonizm.

Zdrowie psychiczne i perfekcjonizm

Perfekcjonizm wpływa nie tylko na wydajność, ale i na zdrowie psychiczne. Może prowadzić do wypalenia, stresu, depresji, lęków, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych oraz problemów z odżywianiem. Naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Finlandii badali wpływ perfekcjonizmu na uczniów w wieku 15 lat, odkrywając, że wysoki poziom perfekcjonizmu zwiększa ryzyko wypalenia i objawów depresyjnych. Wiele osób zmaga się z tym problemem przez długi czas, a zmiany w poziomie perfekcjonizmu mogą wiązać się z wahaniami nastroju. Naukowcy sugerują, że ważne jest oddzielenie poczucia własnej wartości od osiągnięć oraz przekształcanie błędów w okazje do nauki, aby promować zdrowsze podejście do dążeń.

Wychowanie do perfekcjonizmu - rywalizacja i indywidualizm

Perfekcjonizm u młodych ludzi często wynika z atmosfery panującej w domu rodzinnym. Badania przeprowadzone przez ekspertów z London School of Economics and Political Science wskazują, że wzrost perfekcjonizmu w USA, Kanadzie i Wielkiej Brytanii jest związany z rosnącym indywidualizmem i rywalizacją w społeczeństwie.

W ciągu ostatnich trzech dekad rodzice coraz częściej stosują metody wychowawcze, które koncentrują się na wysokich wymaganiach i krytyce. Wzrost presji na osiąganie sukcesów, zarówno w szkole, jak i w życiu osobistym, prowadzi do tego, że dzieci rozwijają perfekcjonistyczne cechy. Wysokie oczekiwania i kontrolujący styl wychowania mogą zwiększać ryzyko stresu i lęku, co przyczynia się do rozwoju destrukcyjnych tendencji.

Nie musisz być perfekcyjny. Nawyki można zmienić

Dobra wiadomość: nad perfekcjonizmem można pracować. W trudniejszych przypadkach warto skorzystać z psychoterapii, np. terapii poznawczo-behawioralnej. W międzyczasie można samodzielnie poprawić sytuację, stosując kilka prostych kroków.
Pierwszym krokiem jest zaakceptowanie własnych ograniczeń i zrozumienie, że doskonałość jest nieosiągalna. Warto także nauczyć się radzić sobie z błędami, traktując je jako okazje do nauki, a nie porażki.

Pomocne jest również utrzymywanie dystansu i umiejętność śmiania się z siebie, bez samoponiżania. Przy podejmowaniu zadań warto ustalać realistyczne cele i terminy, aby uniknąć przedłużania pracy i ciągłego ulepszania. Eksperci zalecają także celowe podejmowanie niedoskonałych działań, aby zaakceptować, że perfekcja nie jest możliwa.

Perfekcjonizm wiąże się z ryzykiem samobójstwa

Perfekcjonizm może poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne, zwiększając ryzyko samobójstwa. Badania opublikowane w „Review of General Psychology” podkreślają, że zagrożenie to było niedoceniane. Perfekcjoniści często ukrywają swoje cierpienie, co zwiększa ryzyko działania bez ostrzeżenia, zwłaszcza wśród młodzieży. Dążenie do utrzymywania „idealnego” wizerunku prowadzi do negatywnego postrzegania siebie i intensywnego psychicznego cierpienia, które może prowadzić do prób samobójczych.

Jak wyjść z perfekcjonizmu i nauczyć się współczucia dla samego siebie?

Psychologia na co dzień

Co więcej, perfekcjoniści często starannie planują samobójstwo, co może zwiększać prawdopodobieństwo jego powodzenia. Po przeżyciu próby samobójczej są oni również bardziej narażeni na kolejne incydenty z powodu silnego poczucia wstydu. Naukowcy apelują o większą uwagę i interwencje, aby przeciwdziałać temu zjawisku.

Źródła: PAP / ClevelandClinic / Sciencedirect