ABC metod rozpoznawania płodności

Płodność jest fizjologiczną, integralną częścią każdego z nas. Naturalne planowanie rodziny to styl życia w harmonii z fizjologią płodności, z samym sobą i z drugim człowiekiem. Metody rozpoznawania płodności pomagają w zrozumieniu mowy ciała, zaakceptowaniu i afirmacji płciowości i płodności, a także monitorowaniu zdrowia.

Pozwalają one odkryć piękno kobiecości, docenić wartość życia czy jedność w relacjach międzyludzkich. Tak więc warto się im bliżej przyjrzeć.

Badania cyklu kobiety

Na temat cyklu kobiety wypowiadali się już w starożytności Hipokrates, Arystoteles czy Galen. Jednak przełom przyniosły odkrycia w XVII (istnienie komórki jajowej i jej funkcji) i XIX wieku (śluz szyjkowy wydzielany w czasie płodności przez szyjkę macicy, jego rola w selekcji plemników oraz jako środka ich transportu). Przez ostatnie dziesięciolecia wyodrębniło się kilka współczesnych metod naturalnego planowania rodziny, którym są poświęcone osobne teksty w tym numerze.

Cel

• Staranie się o poczęcie
• Odkładanie poczęcia
• Ocena momentu poczęcia
• Monitorowanie cyklu miesiączkowego lub monitorowania płodności
• Ocena zdrowia ginekologicznego
• Umacnianie relacji małżeńskiej
• Zrozumienie własnej kobiecości

Definicja

Naturalne Planowanie Rodziny (NPR) - Natural Family Planning (NFP) to sposób osiągnięcia lub odłożenia poczęcia oparty na obserwacji występujących w sposób naturalny oznak i objawów faz płodności i niepłodności w czasie cyklu miesiączkowego. (Światowa Organizacja Zdrowia)

Metody rozpoznawania płodności polegają na aktywnej obserwacji objawów wynikających ze zmieniających się stężeń hormonów w organizmie. Każdego dnia kobieta jest świadoma, w jakiej fazie cyklu się znajduje, jak to oddziałuje na jej zdrowie i samopoczucie; każdego dnia para jest świadoma, czy jest potencjalnie płodna, czy nie.

Efektywność

• w nauce obserwacji:
  Z badań Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że 93% kobiet korzystających z samoobserwacji, niezależnie od miejsca zamieszkania i poziomu wykształcenia, jest w stanie prawidłowo określić czas płodności i niepłodności w cyklu.
• w staraniu się o poczęcie:
  Osoby z niezaburzonym stanem zdrowia starające się o poczęcie, korzystając z tych metod, mogą w większości osiągnąć poczęcie już w pierwszym do trzeciego cyklu miesiączkowego starań (pierwszy cykl - 76%, do 3. cyklu - 90%).
• w trudnościach z poczęciem:
  Wieloletnia praktyka potwierdza, że obserwacje objawów płodności są pomocne małżonkom mającym trudności z poczęciem; sama tylko obserwacja może pomóc od 20 do nawet 40% par. Dodatkowo, posłużenie się tymi obserwacjami może być pomocne dla lekarza w diagnostyce i leczeniu zaburzeń zdrowia prokreacyjnego - wtedy można mówić o skuteczności leczenia zależnej od metod obserwacji.
• w odkładaniu poczęcia:
  Jeśli małżeństwa z ważnych przyczyn zdecyduje się odkładać poczęcie, skuteczność praktyczna tych metod to 98,2% podczas pierwszego roku stosowania metody.

Główne objawy płodności

• podstawowa temperatura ciała
• śluz szyjkowy
• zmiany szyjki macicy

Dzięki tym objawom można wyznaczyć "okno płodności", które trwa zwykle około 8-9 dni w cyklu. Istnieją również dodatkowe objawy płodności, jak np.: ból owulacyjny, plamienie okołoowulacyjne, zmiany skórne, powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych. Są one pomocne przy interpretacji objawów głównych.

Idealna

Oto kryteria oceny konkretnej metody:

• bezpieczeństwo (nieszkodliwość dla obojga w sferze duchowej i cielesnej)
• skuteczność
• brak ingerencji w aktywność seksualną
• odwracalność
• łatwość stosowania
• samodzielność stosowania
• przystępna cena, łatwy dostęp
• akceptowalność przez oboje w różnych okresach życia (jak również przez każdą kulturę, religię, poglądy polityczne)

Kto może je stosować?

Każda kobieta - przez cały okres rozrodczy, kiedy jest zdolna począć dziecko, w każdej sytuacji życiowej:

• w młodym wieku
• w okresie karmienia piersią
• przy cyklach krótkich
• przy cyklach długich
• przy cyklach regularnych
• przy cyklach nieregularnych
• przy cyklach okresowo bezowulacyjnych
• po odstawieniu antykoncepcji
• w okresie premenopauzy

Mitem jest, że metody rozpoznawania płodności nadają się tylko dla kobiet regularnie miesiączkujących. Wręcz przeciwnie, są to metody obserwacyjne, nie kalkulacyjne, dlatego długość cykli czy też ich nieregularność nie mają wpływu na możliwość stosowania tych metod oraz ich efektywność.

NIE są to metody naturalnej antykoncepcji

Metody naturalne nie są naturalną antykoncepcją, nie służą trwałemu lub czasowemu ubezpłodnieniu. Małżeństwo, stosując je, w zależności od intencji wybiera na współżycie najbardziej odpowiedni dla siebie okres w cyklu, pozostając w integralności z biologicznym uwarunkowaniem cyklicznej płodności kobiety.

Okno płodności

"Okno płodności" to maksymalny czas w cyklu, w którym para jest potencjalnie płodna. Jest więc zależne od płodności kobiety i mężczyzny, czyli od:

• czasu życia komórki jajowej (12-24 godzin)
• czasu życia plemnika w śluzie płodnym (3-5 dni, maksymalnie 7)
• obecności śluzu płodnego (zwykle około 6 dni)

Okno płodności trwa więc około 8- 9 dni w cyklu kobiety; przez pozostały czas cyklu jest ona niepłodna - tym samym para jest niepłodna przez większość czasu trwania cyklu miesiączkowego.

Paleta metod

Do stosowania większości metod wystarczy:

• dobry nauczyciel
• karta obserwacji
• termometr

Wyboru można dokonać zależnie od preferencji. Istnieją również zaawansowane środki technologicznie pomocne w rozpoznawaniu płodności.

Każda metoda rozpoznawania płodności opiera się na obserwacji fizjologicznych objawów w cyklicznie występujących u kobiety fazach płodności i niepłodności. Metody te opierają się o fizjologię cyklu miesiączkowego kobiety oraz biorą pod uwagę płodność mężczyzny. Wśród nich na uwagę zasługują:

1. Metody jednowskaźnikowe:
   a. termiczna ścisła
   b. owulacji Billingsów
   c. Creighton Model FertilityCare System
2. Metody wielowskaźnikowe:
   a. termiczna poszerzona
   b. objawowo-termiczne (Rötzera, podwójnego sprawdzenia (angielska), Kippleyów, niemiecka, polska)
3. Nowe technologie, tj. metody oparte na najnowszych osiągnięciach techniki, sprowadzające obserwacje płodności do prostych, możliwych do wykonania w domu testów lub pomiarów np. Persona, Cyclotest, Baby, Lady comp, Ova Cue itp.

Rodzicielstwo

Momentu poczęcia dziecka nie można idealnie zaplanować. Metody rozpoznawania płodności natomiast dobrze przygotowują do rodzicielstwa. Są one częścią opieki prekoncepcyjnej, którą para może podjąć z instruktorem jak i z lekarzem. Bowiem metody nie tylko wyznaczają "okno płodności", ale i moment poczęcia. W przygotowaniu do poczęcia dziecka szczególną rolę odgrywa aspekt psychiczny, dojrzałość i odpowiedzialność, a więc gotowość małżonków do podjęcia funkcji rodzicielskich oraz pełnej odpowiedzialności za poczęcie.

Metody rozpoznawania płodności wpływają na pogłębienie więzi i relacji między małżonkami, przygotowanie do dwurodzicielstwa, a także na zmianę postrzegania miejsca dziecka w rodzinie.

Sukces

Metody rozpoznawania płodności wymagają czasu, energii i cierpliwości - są inwestycją w przyszłość. Pewność i zadowolenie z prowadzonych obserwacji zależą od:

• dobrego zrozumienia INSTRUKCJI
• dokładnych OBSERWACJI
• dokładnego ZAPISYWANIA
• silnej MOTYWACJI
• dobrej WSPÓŁPRACY pary

Wiedza

Jeśli ktoś chciałby rozpocząć lub kontynuować naukę metod rozpoznawania płodności i współpracę z nauczycielami Naturalnego Planowania Rodziny, może zgłosić się do:

• poradni Naturalnego Planowania Rodziny/ Metod Rozpoznawania Płodności
• niektórych poradni przyszpitalnych, gdzie można uzyskać wstępne informacje na temat metod rozpoznawania płodności
• każdej poradni rodzinnej przy parafii

Byłoby bardzo użyteczne, gdyby każda poradnia przyszpitalna oferowała pełną informację na temat metod rozpoznawania płodności jako elementu promocji zdrowia prokreacyjnego, elementu diagnostyki czy opieki prekoncepcyjnej.

Zakończenie

Obserwuje się tendencję do coraz większego zainteresowania metodami rozpoznawania płodności, zwłaszcza wśród ludzi młodych, zwracających uwagę na zdrowy styl życia, którzy postrzegają te metody jako ekologiczny sposób regulacji poczęć, nieszkodliwy dla zdrowia, nie zaburzający normalnego przebiegu aktu seksualnego i nie budzący problemów moralnych. Naturalne planowanie rodziny staje się więc częścią stylu życia, a obserwacje czułym barometrem zdrowia, pomagającym docenić oraz uświadomić, jak ogromną wartością jest płodność i przygotować się do ważnego powołania, jakim jest dla małżonków rodzicielstwo.

Główne organizacje, które prowadzą nauczanie metod rozpoznawania płodności to:

• Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny (PSNNPR) - www.psnnpr.com
• Liga Małżeństwo Małżeństwu - www.npr.pl
• Instytut Naturalnego Planowania Rodziny wg metody prof. J. Rötzera - www.iner.pl
• Stowarzyszenie "Miłość i Odpowiedzialność" - www.miloscodpowiedzialnosc.prv.pl
• Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa (TOR) - www.prolife.pl
• Fundacja Instytut Leczenia Niepłodności Małżeńskiej - www.leczenie-nieplodnosci.pl
• Instytut Rodziny - www.instytut-rodziny.pl
• Przychodnia Zdrowia Rodziny Fundacji Pro Humana Vita w Krakowie - www.zdrowierodziny.org