Czy wiesz, jak stres działa na twój organizm?

Stres pojawia się w życiu nagle niczym napad. Jak grom z jasnego nieba spadają na człowieka zewnętrzne bodźce, z którymi jest konfrontowany, na które musi odpowiedzieć i z których reakcją musi się liczyć. W dawnych czasach nagły stres występował, gdy na drodze do celu ukazał się duży niedźwiedź. Dzisiaj ten potwór pojawia się w innych okolicznościach: jest sekundą przerażenia w czasie zderzenia samochodów, wzmożoną turbulencją w czasie lotu samolotem, rozpychaniem się łokciami skoncentrowanych tylko na sobie pobratymców.

Układ krążenia i serce

Rozwój stwardnienia tętnic przez podwyższone ciśnienie niszczy tętnice. Zatkane łożyska krwi powstają przez przylegające białe krwinki ze zlepionymi płytkami krwi, jak również z odłożonym tłuszczem i nagromadzonym cukrem. Może poza tym dojść do zamknięcia światła tętnicy (a zatem na przykład do zawału serca lub udaru mózgu).

Mięśnie

Dochodzi do zubożenia zapasów cukru w komórkach mięśniowych, ponieważ mięśnie gorzej reagują na insulinę. Kortyzol zużywa białko mięśniowe. Maleje masa mięśniowa. Dochodzi do chronicznego napięcia mięśni. Psychiczny stres prowadzi do bólów karku i pleców.

Trzustka

Komórki wewnątrzwydzielnicze trzustki produkują insulinę, która reguluje poziom cukru w krwi. Chroniczny stres podwyższa poziom kortyzolu i obniża działanie insuliny na komórki ustroju. To znowu zmusza komórki wewnątrzwydzielnicze trzustki do wzmożonej produkcji insuliny. Skutkiem tego procesu następuje przedwczesne wyczerpanie i zagrożenie cukrzycą, której ryzyko chroniczny stres znacznie podwyższa.

Żołądek

Chroniczne podwyższenie hormonów stresu powoduj e zwężenie naczyń krwionośnych w narządach trawiennych, skutkiem czego zanika ochrona błony śluzowej ścian żołądka. Na tle stresowym powstają wrzody z nagłymi krwawieniami. (Obserwowano to nawet na Alasce w czasie wyścigów psów zaprzęgniętych do sanek, kiedy zwłaszcza u prowadzących psów na skutek długiego wysiłku często występowały krwawiące wrzody żołądka).

System immunologiczny

Chroniczny stres ze zbyt dużą ilością kortyzolu we krwi ogranicza produkcję cytokiny i hamuje działanie systemu limfatycznego. W ten sposób zostaje osłabiona ogólna odporność organizmu.

Chroniczny stres stanowi zatem długo trwającą alarmową sytuacją z daleko idącymi konsekwencjami w całym organizmie, których efektem jest podwyższona gotowość do obrony i stawiania oporu.

Dłuższe działanie czynników powodujących stres wywołuje nie tylko opisane powyżej zdrowotne problemy, lecz także określone fenomeny przystosowawcze, czyli po prostu przystosowanie. Jest ono konieczne, ponieważ w przeciwnym razie człowiek nie mógłby adekwatnie reagować na różne wyzwania. Mogą nimi być fizyczne czynniki, jak na przykład zmiany klimatyczne, przesunięcia czasu, adaptacja do wysokości i inne. Mogą nimi również być psychiczne reakcje, jak na przykład świadomość braku czasu, zdenerwowanie, troska, złość, przeciążenie, hałas, mobbing itd.

Dzięki przystosowaniu organizm jest zatem w stanie zrównoważyć dłużej działające czynniki stresogenne. Jeśli jednak stres jest trwałym stanem i brakuje odprężającego czynnika, cała sytuacja może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych opisanych przez nas powyżej.

Nie ulega wątpliwości, że człowiek potrzebuje stresu, naturalnie odpowiednio dozowanego, ale nieodzowne jest również, by po okresie napięcia następowało odprężenie.

Nikt nie może uniknąć oddziaływania stresu powstającego w dniu codziennym, ponieważ reagujemy na napięcie odruchem. Zupełnie inaczej jest z odprężeniem, które za każdym razem musi zostać świadomie uznane przez indywidualnego człowieka za konieczne i przez niego zapoczątkowane. W XXI wieku stres stał się, jak już pisaliśmy, powszechnym utrapieniem przez ciągły wzrost czynników wywołujących go i ciągłą ich obecność. W bardzo napiętą gotowość alarmu postawione są trzy obszary ciała:

• mózg, jako centralny poziom zawiadujący całym organizmem,
• system krążenia i serce, jako ogólny poziom całego organizmu,
• system mięśni, ścięgien i stawów, jako peryferyjny poziom organizmu.

Mózg

Przy dłużej trwających atakach stresu tracimy głowę i zdolność jasnego i klarownego myślenia. W ostrej sytuacji stresowej wszyscy krzyczą jeden przez drugiego  i podejmują błędne decyzje. Negatywne myślenie przybiera na sile, na plan pierwszy wysuwają się troski i lęki, które towarzyszą nam przez całe dnie. Gdy pojawi się problem, nie możemy na rozkaz wyłączyć myślenia o nim.

Przewlekły stres nierzadko pozbawia człowieka odwagi i prowadzi do depresji. W takich negatywnych sytuacjach nie pomagają apele z zewnątrz nawołujące do podjęcia działania. Pomóc możemy wtedy, gdy nie cofniemy się przed ogromem negatywnych przeżyć zestresowanej osoby, gdy zapłaczemy ze smutnymi ludźmi.

Układ krążenia i serce

Głównym zagrożeniem jest nadciśnienie. Powoduje ono ogólne stwardnienie tętniczek, które często kończy się zaburzeniem dopływu krwi w tętnicach, a w końcu zawałem serca lub udarem mózgu.

System mięśni, ścięgien i stawów

Przewlekły stres powoduje przez podwyższony poziom kortyzolu wzmożone napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych. Gdy dołączą się do tego jednostronne fizyczne obciążenia, stawy zostaną przeciążone i zacznie się trwałe napięcie mięśniowe. Prowadzi to do miejscowego niskiego zaopatrzenia w tlen i w pewnych okolicznościach do współczesnej choroby zawodowej RSI

Chroniczny stres działa na cały organizm w trzech wymiarach:

• Centralnie w mózgu: troski i lęki wytwarzają negatywny zasób myśli.
• Ogólnie: długotrwałe uszkodzenie całego układu krążenia.
• Peryferyjnie: miejscowe napięcie mięśni i stawów oraz wywołanie współczesnej choroby RSI.
   

Fragment książki: Nawyki antystresowe - Gerd Schnack, Kirsten Schnack