Życie z osobowością typu A. To ciągła frustracja, rywalizacja, agresja i wrogość

Potrzeba dominacji nad współzawodnikami-przeciwnikami sprawia, że osoby będące ekstremalnymi przykładami zachowań typu A są bezwzględne i brutalne w swoich działaniach, nie przejmują się uczuciami i prawami innych. Często traktują innych jak przeszkodę we własnych dążeniach. Prowadzi to do dużej frustracji – pisze Aleksander Perski w książce "Stres. Złap oddech i odzyskaj życiową równowagę. Poradnik na trudne czasy", której fragment publikujemy.

Ludzie z osobowością typu A

Wzrost tempa codziennego życia oraz różnorodność zajęć wyglądają może niewinnie, ale następstwa tego stanu rzeczy nie są wcale zabawne. W konsekwencji mogą prowadzić do choroby nazwanej przez dwóch kardiologów z San Francisco – Meyera Friedmana i Raya Rosenmana – chorobą pośpiechu. Objawia się ona nieumiarkowaną potrzebą coraz większych sukcesów i uczestniczeniem w coraz liczniejszych zajęciach. Do tego aspektu choroby ludzie chętnie się przyznają, ponieważ jest wyrazem wysokiego statusu społecznego. Ten sposób bycia, któremu Friedman i Rosenman nadali kliniczny opis – zachowanie typu A – ma też inną stronę, do której trudno przyznać się publicznie, a najtrudniej przed samym sobą. Chodzi o chęć rywalizacji, agresywność, wrogość.

Osoby o typie zachowań A chętnie rywalizują z osobami o podobnej naturze. Różnią się od innych tym, że osoby typu A chcą wygrać, żeby zdobyć przewagę. „Żeby udowodnić tym idiotom, kto się tak naprawdę liczy” – jak to wyraziła jedna z takich osób. Instynkt rywalizacji trudno opanować. Jednym z kryteriów zachowań typu A jest sytuacja, kiedy człowiek nie potrafi odstąpić od rywalizacji nawet z własnym dzieckiem (często używając argumentu, że robi to ze względów pedagogicznych). Potrzeba dominacji nad współzawodnikami-przeciwnikami sprawia, że osoby będące ekstremalnymi przykładami zachowań typu A są bezwzględne i brutalne w swoich działaniach, nie przejmują się uczuciami i prawami innych. Często traktują innych jak przeszkodę we własnych dążeniach. Prowadzi to do dużej frustracji.

Okładka książki "Stres. Złap oddech i odzyskaj życiową równowagę. Poradnik na trudne czasy" (wyd. MANDO Inside)

Poczucie ogólnej wrogości do świata

W ramach ćwiczeń dla grupy pacjentów chorych na serce, którzy prezentowali ekstremalny typ osobowości A, poprosiłem ich, żeby zanotowali wszystkie możliwe usterki, które zauważą po drodze z parkingu do naszego pokoju spotkań w szpitalu – dodam, że to duży szpital w Sztokholmie. Sześciorgu paniom i panom udało się zapisać 135 (!) różnych usterek, które powinno się zlikwidować, żeby ułatwić im życie. Tak wyrażone przewrażliwienie prowadzi w konsekwencji do poczucia ogólnej wrogości świata. Człowiek jest po prostu rozzłoszczony na wszystko i to uczucie wzrasta przy najmniejszym przejawie sprzeciwu lub czymś, co może być odebrane jako prowokacja.

W każdym razie dla skrajnej osobowości typu A życie jest ciągłą walką, nieprzerwanym dążeniem do osiągnięcia lub zdobycia czegoś w jak najkrótszym czasie i często w rzeczywistej albo w wyimaginowanej opozycji do innych. Jeżeli patrzy się na świat i własne w nim miejsce w ten sposób, to nie jest wcale zaskakujące, że mnogość obciążeń i wymagań przekracza możliwości człowieka. W rezultacie pojawia się konieczność ciągłej nadaktywności, niezdolność do rozluźnienia się, do odpoczynku i zebrania sił. Jeden z moich pacjentów porównał się z mitologicznym Syzyfem – niekończący się trud, który nie prowadzi do żadnego rezultatu.

Skłonności autodestrukcyjne

W konsekwencji osoby zaliczane do grupy skrajnej osobowości typu A mogą z czasem rozwinąć skłonności autodestrukcyjne tylko po to, by uniknąć tego ogromnego napięcia. Kiedy dochodzi do katastrofy zdrowotnej (np. zawału serca), może się zdarzyć, że typ osobowościowy A odczuje tę sytuację jako wyzwolenie – wreszcie można odpocząć! Spotkałem takich pacjentów na oddziale kardiologicznym intensywnej terapii i wtedy zrozumiałem, o jakie potężne siły tu chodzi.

Kiedy moimi pacjentami są takie osoby, to jako terapeuta widzę wyraźnie, że chorobliwy pośpiech, nadmierna agresja i wrogie nastawienie do wszystkiego związane są ze słabym poczuciem własnej wartości. Osoba z takim skrajnym typem zachowań, kiedy zachoruje i znajdzie się na oddziale kardiologicznym, nie może ani puścić się w pogoń za czymś, ani wykonywać swoich zadań, ani nawet złościć się na tę sytuację. Prowokuje to ujawnienie się uczucia głębokiego smutku, przygnębienia i opuszczenia, czyli stanu niepełnej wiary w siebie, stanu, który do tej pory starała się zagłuszać wszelkimi sposobami.

Coraz więcej zachowań typu A w krajach Zachodu

Tendencja do zachowań typu A w społeczeństwie krajów zachodnich staje się dość powszechna. Jesteśmy świadomi upływu czasu, nieustannie chcemy czegoś dokonać, źle znosimy wszelkie utrudnienia i chcielibyśmy robić kilka rzeczy naraz. Na szczęście skrajny typ zachowań A nie jest tak często spotykany. Jeżeli jednak wystąpi, może skończyć się katastrofą zdrowotną.

Kiedy te osoby opowiadają o swoim życiu, można usłyszeć, że już od dzieciństwa były bardzo aktywne, pełne energii, postrzegane jako wręcz nadaktywne. Może były trochę bardziej agresywne niż inne dzieci i miały więcej „rozpędu” – to jednak nie wystarcza, aby od razu stać się osobą zaliczaną do typu A. Opowiadają również o poważnym zawodzie, jakiego doznały w dzieciństwie ze strony dorosłych, o rodzicach alkoholikach, o rodzicach chorych, o rodzicach, którzy opuścili własne dzieci. Albo o doświadczeniu skrajnej formy miłości warunkowej i zbyt wysokich wymaganiach stawianych przez rodziców. Jeżeli nikt z rodziców i opiekunów nie potrafił dać dziecku podstawowej, rodzicielskiej miłości, dorastając, odczuwa ono, że jest osobą bezwartościową i przez całe życie próbuje wyjść z tego stanu uczuciowego.

Fragment pochodzi z książki "Stres. Złap oddech i odzyskaj życiową równowagę. Poradnik na trudne czasy" (wyd. MANDO Inside, 2025)