Gromnica. Świeca od zadań specjalnych

Gromnica czyli "świeca od gromów". Już sama jej nazwa sugeruje, że mamy do czynienia z wyjątkową świecą. W świetle gromnicy nasi przodkowie widzieli ostatni ratunek przed śmiercią, a ustawiona w oknie podczas burzy miała zapewnić ochronę przed niszczącymi siłami natury. Co symbolizuje płomień gromnicy i skąd wzięło się święto Matki Bożej Gromnicznej?

Prawdziwa gromnica wykonana była z pszczelego wosku i znajdowała się w każdym chrześcijańskim domu. Wiele rodzin do dzisiaj "używa" gromnicy, a jej światło rozpala w sercach nadzieję. Gromnica ma również swoje "święto", które nazywane jest świętem Matki Bożej Gromnicznej. Nie bez powodu jest ono obchodzone 2 lutego, gdy w liturgii Kościoła wspominamy Ofiarowanie Pańskie - dzień, w którym Maryja i Józef przynieśli małego Jezusa do świątyni w Jerozolimie. Choć Rodzice Jezusa, zgodnie z prawem mojżeszowym, ofiarowali Dzieciątko Bogu, ukazali Je również światu. Symeon i Anna, którzy byli świadkami Ofiarowania Pańskiego, rozpoznali w Jezusie Zbawiciela świata. Ich postawa jest zachętą dla nas, a płomień gromnicy - symbolem Jezusa Chrystusa, przyniesionego przez Maryję. Właśnie dlatego gromnica jest tak bardzo kojarzona z Matką Bożą.

Związek z Jezusem i Maryją to jednak nie jedyne znaczenie "świecy od zadań specjalnych". Gromnica tak mocno wpisała się w ludowy folklor, że nie da się mówić o niej w oderwaniu od tradycji. Oto 5 najważniejszych informacji, które warto wiedzieć o gromnicy:  

1. Gromnica - symbol zwycięstwa nad złem i szatanem

Symbolizujące Jezusa Chrystusa światło gromnicy, to również znak ochrony przed złem i szatanem, który chce zguby człowieka. Światło rozprasza mrok, podobnie jak Jezus Chrystus zbawia człowieka i uwalnia go od grzechu i śmierci.

2. "Towarzyszka" człowieka

Świeca, która może odpędzić wszelkie niebezpieczeństwa szatana

Duchowość

Gromnica od wieków towarzyszyła człowiekowi w najważniejszych momentach jego życia - podczas chrztu, pierwszej komunii, a także w momencie śmierci. Dziś zwyczaj ten zanika, a rodzice chrzestni i dzieci pierwszokomunijne trzymają w rękach białe świece, które nie mają nic wspólnego z gromnicami. Mimo to, w wielu regionach Polski, gromnica była stałym elementem "wyposażenia" każdego chrześcijańskiego domu.

Gromnica nie bez powodu kojarzy się ze śmiercią, szczególnym i często najtrudniejszym momentem w życiu człowieka. Zwyczaj wkładania gromnicy w dłonie zmarłego (świeca często była przytrzymywana przez osoby czuwające przy umierającym) stał się popularny w wielu rejonach Polski.

3. Część ludowej tradycji

Nie ma drugiej świecy, która byłaby tak mocno związana z ludową tradycją i obrzędowością. Ponieważ gromnica była symbolem ochrony przed złem i szatanem, wykorzystywana była niemal we wszystkich przestrzeniach życia. Zgodnie z ludowymi zwyczajami pokruszone kawałki gromnic zakopywano w miedzach, aby chronić gospodarstwo. Od gromnicy odpalano ogień w kuchni oraz lampę oliwną, która płonęła przed świętymi obrazami. Wdychano dym gromnicy z nadzieją uwolnienia się od chorób zębów i gardła. Wosk gromnicy umieszczano między belkami nowego domu, a trzaski płonącej gromnicy miały zwiastować burzliwe lato.

To tylko niektóre ze zwyczajów związanych z gromnicą. Ich ilość i różnorodność są ogromne. 

4. Ochrona przed burzą

To chyba najbardziej znane "zastosowanie" gromnicy. Już sama jej nazwa wskazuje, że świeca ta ma wiele wspólnego z siłami przyrody. Osoby, które wychowały się na wsi, zapewne wciąż pamiętają rodziców lub dziadków, którzy w czasie burzy zapalali gromnicę i ustawiali ją w oknie. Gromnica miała "strzec" nie tylko przed piorunami ale również gradobiciem, powodzią i silnym wiatrem - wszystkim, co groziło człowiekowi ze strony przyrody.

5. Ochrona przed drapieżnikami

Kolejnym "zastosowaniem" gromnicy, które zakorzeniło się w polskiej tradycji jest używanie jej do ochrony przed drapieżnikami, szczególnie wilkami, które w czasie zimowych nocy atakowały zwierzęta i ludzi. Z wiarą w odstraszające drapieżniki działanie gromnicy wiąże się legenda o Maryi, która spotkała w lesie wygłodniałego wilka. Oto fragment legendy:

W zimną noc lutego za Marią Panną skradał się wilk. Tego wilka szukali chłopi, aby go zabić. Spotkaną na drodze Maryję chłopi zapytali, czy nie widziała wilka. Odpowiedziała, że nie widziała, i nie wydała wilka. Potem Matka Boża powiedziała, aby szukali wilka we własnych sercach, i odesłała ich do domu. Gdy po tych słowach chłopi odeszli, spod jej płaszcza wysunęła się głowa wilka. Maryja skarciła go, ale nie była w stanie wydać wilka, gdyż jego cierpienie wzruszyło Jej serce.

***

Gromnica to wyjątkowa świeca. Jej płomień od wieków symbolizuje Jezusa, który zwyciężył śmierć i pokonał szatana, a także Maryję - Matkę Boga i wszystkich ludzi. Chociaż z gromnicą związanych jest wiele zwyczajów, które mogą dzisiaj wydawać się dziwne lub wręcz magiczne, w nadziei płynącej z zapalonej gromnicy jest ukryta głębia. Blask świec od zawsze rozpraszał ciemność. Niech światło Jezusa Chrystusa, jego zbawczej mocy i zwycięstwa nad szatanem i śmiercią, towarzyszy nam jak najczęściej.