Duchowość kapłańska. Słudzy Dobrego Pasterza

Opublikowana w Roku Kapłaństwa książka pokazuje, w jaki sposób kapłańskie życie i działalność wypływają z przemiany, jaka się dokonuje w sakramencie święceń. Duchowość, zanim określi „co i jak kapłan winien robić”, najpierw musi odpowiedzieć „kim kapłan jest”. Szczególną uwagę Autor zwraca na „diecezjalność” duchowości kapłańskiej wynikającą z przynależności do prezbiterium Kościoła lokalnego. Wskazując na radykalnie nową rzeczywistość, jaka staje się w przyjmującym święcenia kapłańskie, Autor określa zasadniczą misję kapłana jako kontynuację misji Dobrego Pasterza, co rodzi bardzo duże konsekwencje dla codziennego życia tych, którzy przyjęli sakrament kapłaństwa. Jest to książka, która odnawia miłość do kapłaństwa i pokazuje sens kapłańskiej posługi w świecie.

Fragment książki

Tożsamość kapłańska znajduje wyraz zarówno w sposobie bycia, działania, w doświadczeniu religijnym oraz we wzajemnych więziach pomiędzy kapłanami, którzy jako poszczególne osoby i jako wspólnota mają być czytelnym i sakramentalnym znakiem Chrystusa Dobrego Pasterza, w szczególności w kontekście Kościoła partykularnego i kapłańskiej rodziny prezbiterium. Przyjęcie święceń kapłańskich służy pełnieniu misji przeżywanej we wspólnocie Kościoła, zgodnie z ewangelicznym wzorem danym przez Pana i Apostołów.

Niniejsza publikacja jest skierowanym do kapłanów zaproszeniem do „ożywienia” Bożego daru kapłaństwa oraz powrotu do pierwszych doświadczeń związanych z przyjęciem sakramentu święceń (por. 2 Tm 1, 6), ze wsłuchaniem się przy tym w trwające w historii działanie łaski w życiu każdego człowieka oraz we wspólnocie Kościoła, ze wszystkimi tworzącymi prezbiterium braćmi kapłanami, w służbie Kościoła lokalnego i powszechnego.

W naszych refleksjach wychodzimy od słowa Bożego, kontemplowanego i przeżywanego w Kościele, głoszonego i celebrowanego w określonych okolicznościach historycznych, w harmonii objawienia i wiary. Każda refleksja teologiczna spełnia różnorodne funkcje: naukowo-systematyczną, kerygmatyczną, liturgiczną, egzystencjalną, kontemplacyjną, misyjną… Powinna ona zastanawiać się nad tym, kim każdy z nas jest i do czego został powołany (konsekracja i misja). Chodzi o doświadczenie wiary, którą żyje się w Kościele, która wyraża się na zewnątrz w sposób sobie właściwy i coraz doskonalszy w różnych sytuacjach historycznych i społecznych.

Wyrażenie „duchowość” zakłada pewne przeżycie zakorzenione w treściach teologicznych i wywodzące się ze zobowiązań misyjnych. Jest to przeżycie ewangeliczne, kontemplacyjne i apostolskie, będące udziałem tych, którzy (na różne sposoby) stanowią rodzinę kapłańską zwaną „prezbiterium”.

Wydaje się, że przedstawiona w dokumentach soborowych (LG, ChD, PO) i posoborowych (PDV, Dyrektorium, PGre) rola prezbiterium Kościoła lokalnego, tak samo jak specyficzna duchowość kapłana diecezjalnego, nie budzą zbyt wielkiego zainteresowania, o czym może świadczyć poświęcanie tym zagadnieniom stosunkowo mało miejsca w publikacjach posoborowych.

Dzisiaj nie ulega wątpliwości, że istnieje specyficzna duchowość kapłańska, którą żyją kapłani właśnie jako „diecezjalni”, czyli jako przynależący, choć na różne sposoby, do określonego prezbiterium Kościoła lokalnego: bądź jako inkardynowani do diecezji, bądź jako posługujący w diecezji swoimi szczególnymi charyzmatami. Programy formacji seminaryjnej (a także formacji w czasie trwania nowicjatów zakonnych) nie będą autentyczne, jeśli zagubią tę perspektywę, która znaczy historię formacji kapłanów powołanych, aby iść za Dobrym Pasterzem, przyjmując styl życia Apostołów. Istnieją pewne niezmienne wartości obecne w relacjach międzyludzkich, które bez odniesienia do Boga nie mogłyby się stać autentycznym darem. Niemożliwe byłoby także prawdziwe rozpoznanie stałych wartości w społeczeństwie. Prezbiterium może ucierpieć z powodu tego braku. Rzeczywistość kulturowa i społeczna w swej całości, w tym także w jej części obecnej w prezbiterium Kościoła partykularnego, może być interpretowana i odczytywana jedynie w świetle misterium Chrystusa.

Egzystencjalna więź z Chrystusem jako jedyna może nadać sens ludzkiej egzystencji oraz ocalić wszystkie wartości kulturowe, również jedynie ona może wprowadzić harmonię między różnymi powołaniami, charyzmatami i posługami w prezbiterium i w Kościele lokalnym. Każda kultura mija bezpowrotnie, jeżeli nie poddaje się odnowie ani nie wzbogaca poprzez kontakt z innymi kulturami. Okresy historyczne następują jeden po drugim, przekazując Boże dary kolejnym pokoleniom, jako dziedzictwo będące owocem nieustannego wzrostu. Rzeczywistość nadprzyrodzona (powołania, charyzmaty, posługi) stanowi część historii trwającej już tysiąclecia. Te zbawcze rzeczywistości dają się pochwycić i harmonijnie ze sobą współgrają w komunii Kościoła tylko wtedy, kiedy Chrystus (Bóg, człowiek, Zbawca) stanowi ich niepodważalne centrum.

Wzajemne relacje (także wewnątrz prezbiterium) są możliwe w świetle Boga Miłości, dzięki któremu jedna „osoba” obdarowuje drugą. To braterskie dzielenie się ma dziś swoje słabe strony, zważywszy na braki w formacji początkowej i stałej, jak również z uwagi na brak bliskości i pokornej posługi charyzmatami, które istnieją w tej konkretnej rzeczywistości Kościoła diecezjalnego. Duch Święty nieustannie inspiruje Kościół, który jest tajemnicą komunii dla misji. W obecnej epoce historycznej w odniesieniu do tożsamości, misji i życia kapłana to natchnienie mogłoby zostać przedstawione według schematu: kapłan (PO, ChD, OT, PDV, Pgre) jest sakramentalnym znakiem szczególnej służby w Kościele, który jest „sakramentem” (LG), jako głosiciel misterium Chrystusa oraz ten, przez którego uobecnia się misterium paschalne Pana (SC), głoszący słowo Boże (DV), podejmujący wyzwania dzisiejszego świata (GS), pełniący misję bez granic (AG), w służbie wszystkich powołań (PC, VC, AA, ChL, FC), otwierający się na wszystkie kontynenty (adhortacje posynodalne z podziałem na kontynenty), w „tu i teraz” Kościoła partykularnego, do którego przynależy, oraz Kościoła powszechnego…

Kluczem do odnalezienia tożsamości, misji i doświadczenia kapłaństwa (służebnego) jest kontekst Kościoła „sakramentu”, w którym kapłan, jako osoba i jako wspólnota, do której przynależy, jest czytelnym i skutecznym „znakiem” Dobrego Pasterza. Zabrakło właściwej interpretacji wskazań soborowych i posoborowych, to znaczy takiej odnowy, która byłaby oparta na nierozerwalnym związku teraźniejszości z przeszłością i na otwarciu się na nowe dary Ducha Świętego (w procesie ewolucji i w wierności).

Nie chodzi o domaganie się dla kapłanów jakichś specjalnych przywilejów, lecz o poszanowanie Bożych planów, wedle których każdy chrześcijanin ma do wypełnienia jakąś określoną misję, różną od innych i jedyną w swoim rodzaju, mając tę samą godność dziecka Bożego. Chodzi zatem o służbę na rzecz całej wspólnoty Kościoła, w pełnej komunii, każdy w swej odmienności, aby wszyscy mogli się solidarnie dopełniać.

Konkluzją niniejszego opracowania, do której chciałbym dojść, jest to, iż przebyta już droga pozostaje w twórczy sposób otwarta na nowe perspektywy, jakie niesie ze sobą dzień jutrzejszy. Droga otwiera się, gdy kroczymy nią pełni nadziei i przepojeni miłością do Kościoła. Jedynie ta perspektywa eklezjalnej wspólnoty uzdatnia do podjęcia napawającego entuzjazmem programu życia kapłańskiego, pozostawiając miejsce na refleksje i badania ukierunkowane na nieskończoność Boga Miłości. Nie można mówić o postępie teologicznym bez miłości i wierności wcześniej otrzymanym światłu i darom.

Skłaniam się bezpośrednio ku duchowości kapłańskiej w prezbiterium Kościoła partykularnego (która uwzględnia wszystkie aspekty duchowości kapłańskiej, również w odniesieniu do innych powołań), w ramach ciągłej historii, którą tworzy apostolskie dziedzictwo przekazywane przez wszystkie Kościoły partykularne, w jedności ze wspólnotą Kolegium Biskupów pozostających w relacji zależności, afektywnej i efektywnej, od charyzmatu Piotra i jego następców.

Opracowanie tego kompendium jest owocem medytacji, doświadczeń, studium, słuchania oraz dialogu, przy wykorzystaniu niektórych danych z własnych publikacji lub prac innych profesorów, zacytowanych w odpowiednich miejscach. Korzystałem wprawdzie z prac wcześniej opublikowanych, lecz skłaniam się bardziej ku przedstawieniu treści podstawowych, uaktualniając je, chcąc obrać własny punkt widzenia i dzielić się nim z innymi, radośnie urzeczywistniając życie apostolskie we własnym prezbiterium Kościoła partykularnego (jako osoba i we wspólnocie z innymi), w celu otwarcia się na Kościół powszechny. Tożsamość, misja i duchowość kapłańska konkretyzują się poprzez ból i radość apostolskiego „kształtowania się na wzór Chrystusa” (Ga 4, 19), naśladując matczyną miłość Matki Jezusa (por. Ga 4, 4–7; LG 65).

Juan Esquerda Bifet

Duchowość kapłańska. Słudzy Dobrego Pasterza
Wydawnictwo Homo Dei

Kraków 2009