Śladami Pawła Apostoła

Śladami Pawła Apostoła Wyd. WAM

13 lat temu

Ks. Waldemar Turek

Porywał chrześcijan, aby wtrącać ich do więzienia i zmuszać do zaparcia się wiary. Spotkanie z Chrystusem radykalnie odmieniło jednak jego życie. Gorliwy faryzeusz stał się odważnym Apostołem nowej religii. Pokornie znosił trudy i prześladowania, głosząc prawdę o Zmartwychwstałym.

Książka jest swego rodzaju biografią św. Pawła, opartą na wnikliwej lekturze jego Listów oraz Dziejów Apostolskich. Dodatkową inspiracją dla autora były wielokrotne podróże śladami Pawła. Opracowanie przybliża główne wydarzenia z jego życia i towarzyszące mu duchowe zmagania. W narrację wpleciono refleksje o kondycji Kościoła w przeszłości i w czasach obecnych, nawiązano do podstawowych pytań, jakie stawiają sobie ludzie w każdej epoce, ukazując nieprzemijającą aktualność osoby i nauczania św. Pawła.

Śladami Pawła Apostoła - zdjęcie w treści artykułu

DEON.PL POLECA

Śladami Pawła Apostoła - zobacz więcej

Fragment książki:

Słowo wstępne

Minął Rok Pawłowy, który zapowiedziany przez Ojca Świętego Benedykta XVI w wigilię uroczystości św. Piotra i Pawła w 2007 r., trwał od 29 czerwca 2008 r. do 29 czerwca 2009 r. Różnorakie doprawdy były inicjatywy, podejmowane zarówno w skali Kościoła powszechnego, jak i wspólnot diecezjalnych, zakonnych i parafialnych, które miały na celu przybliżenie osoby i posłannictwa wielkiego Apostoła Narodów, tak wyraźnie przemawiającego również do współczesnego człowieka.

Miałem zaszczyt i przyjemność prowadzić przez cały Rok Pawłowy, a nawet jeszcze przez kilka miesięcy po jego zakończeniu, cotygodniowe dziesięciominutowe audycje w Radiu Watykańskim, zatytułowane "Śladami Apostoła Narodów". Początkowo zamierzałem opowiedzieć o miejscach "Pawłowych" w Turcji, Syrii, Grecji i we Włoszech, o ich historii, sytuacji aktualnej i związkach z Apostołem. W miarę pisania tekstu i nadawania go na falach zmieniała się i rozszerzała sama koncepcja audycji, uwzględniając w coraz większym stopniu aktualność tematów, dylematów, pytań i propozycji, jakie rodzą się przy lekturze Dziejów Apostolskich i Listów Pawłowych.

Cieszę się, że audycje ukazują się teraz w formie książkowej. Polskiej Sekcji Radia Watykańskiego dziękuję za stworzenie mi okazji do podzielenia się refleksjami w ramach Roku Pawłowego, a Wydawnictwu WAM za ich opublikowanie. Wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób okazali mi nie tylko życzliwość, ale i różnoraką pomoc w pracy nad audycjami wyrażam swoją wdzięczność i wypraszam dla Nich, za pośrednictwem Apostoła Narodów, obfite łaski od Zmartwychwstałego Pana.

ks. Waldemar Turek

1. "Jestem Żydem z Tarsu"

(Dz 21, 39)

W mieście rodzinnym szawła

^{DEON.PL POLECA}
Wyrusz w podróż do swojego wnętrza i słuchaj

Wędrówkę "śladami Pawła Apostoła" rozpoczynamy od Tarsu, jego rodzinnego miasta. Leży ono w środkowej części południowej Turcji, w regionie Cylicji, ok. 20 km. od Morza Śródziemnego. Szczyci się długą, bogatą i bardzo złożoną historią. Już w III tysiącleciu przed Chr. było znaczącym ośrodkiem handlu, a w II tysiącleciu pełniło rolę stolicy całej prowincji. Było kolejno pod panowaniem Asyryjczyków, Persów, Macedończyków, Seleucydów i Rzymian.

Miasto, które chrześcijanom spontanicznie kojarzy się z imieniem wielkiego Pawła, poznało - choć w mniejszym zakresie - również inne wybitne postacie świata starożytnego. O kilku z nich warto tutaj wspomnieć. Aleksander Wielki, przechodzący w 333 r. przed Chr. przez Cylicję do północnej Syrii, zachorował właśnie w Tarsie, po tym jak nieroztropnie wykąpał się w zimnej wodzie przepływającej przez miasto rzeki Kydnos. Tutaj w latach 52-50 przed Chr. rezydował największy starożytny mówca rzymski Cyceron, pełniąc zaszczytny urząd gubernatora Cylicji. Tutaj w 41 r. przed Chr. Marek Antoniusz, członek drugiego triumwiratu, odbył słynne spotkanie z Kleopatrą, opisane później przez Plutarcha w dziele zatytułowanym Żywoty równoległe. Tędy wreszcie przeszedł sam Juliusz Cezar w 47 r. przed Chr., czyli dwadzieścia lat po tym, jak Tars dostał się, za sprawą Pompejusza, pod panowanie rzymskie.

Miasto należało najpierw do rzymskiej prowincji Syrii. Kiedy za panowania cesarza Hadriana Cylicja stała się osobną prowincją, Tars został wybrany na jej stolicę. Położony na skrzyżowaniu ważnych dróg łączących go z sześcioma stolicami sąsiednich prowincji, przeżywał wtedy okres bujnego rozkwitu. Jego mieszkańcy zajmowali się głównie handlem, między innymi dlatego, że przepływający przez środek miasta Kydnos był rzeką spławną, która łączyła je prawie bezpośrednio z morzem. Na rozległych równinach Cylicji uprawiano też len, z którego wytwarzano m.in. materiał na żagle.

W czasach Nowego Testamentu Tars był ważnym centrum kultury, w którym bujnie rozwijały się szkoły filozoficzne i retoryczne. Położenie między Wschodem i Zachodem sprawiało, że w owym czasie z jednej strony obecne były tutaj wyraźne wpływy kultu i stylu życia orientalnego, z drugiej zaś coraz bardziej rozwijały się elementy kultury helleńskiej. Miejscowa diaspora żydowska, dosyć liczna, odznaczała się dobrą organizacją wewnętrzną i szczególnie wysokim poziomem kultury.

Paweł był dumny ze swojego miasta rodzinnego, o czym świadczy choćby znany tekst z Dziejów Apostolskich (Dz 21, 37-39). Stanowi on fragment dłuższego opisu pobytu Apostoła w Jerozolimie i pojmania go przez Żydów (por. Dz 21, 27-28), zarzucających mu, że naucza przeciwko narodowi i Prawu i bezcześci Świątynię, wprowadzając do niej Greków.

Każdy chrześcijanin, który przyjeżdża dzisiaj do Tarsu, marzy o tym, by zobaczyć jakieś miejsca związane bezpośrednio z życiem i działalnością wielkiego Apostoła. Tymczasem wita go dosyć duże, bo liczące ok. 160 tys. mieszkańców miasto, trochę niezadbane i - doprawdy -z niewieloma zabytkami z okresu Pawłowego.

Pielgrzymi zaraz przy wjeździe do miasta zwracają uwagę na dosyć dobrze zachowaną i rzucającą się w oczy Bramę Rzymską, zwaną Bramą Kleopatry albo - rzadziej -Bramą Pawła. Według tradycji właśnie tutaj miało nastąpić wspomniane już spotkanie słynącej z urody ostatniej królowej Egiptu z Antoniuszem, który poślubiając Egipcjankę, dążył do stworzenia potężnej monarchii ze stolicą w Aleksandrii, co jednak zostało udaremnione przez Oktawiana. Brama Kleopatry, znajdująca się zupełnie blisko szerokiej szosy, odróżnia się znacznie od nowoczesnego otoczenia zarówno materiałem, jak i ciemnym, szarym kolorem, świadczącym o jej długiej historii.

Turyści zatrzymują się też zwykle przy Moście Justyniana, pięknym obiekcie architektonicznym, przebudowanym w okresie muzułmańskim. Wielki cesarz przesunął nieco koryto rzeki Kydnos, aby uchronić miasto przed jej groźnymi niekiedy wylewami.

Program wizyty pielgrzymów przybywających do Tarsu uwzględnia prawie zawsze tzw. Studnię św. Pawła. Pochodzi ona rzeczywiście z epoki rzymskiej i znajduje się na terenie zamieszkanym wówczas przez wspólnotę żydowską, ale prawdopodobnie nigdy nie będziemy wiedzieć, czy wodę czerpaną z tej studni pił również młody Szaweł. Ta studnia ciągle jest otwarta i łatwo można przy niej spotkać zarówno turystów, jak i mieszkańców miasta.

Kiedyś w Tarsie istniała piękna katedra poświęcona Apostołowi Narodów. Na jej fundamentach stoi dzisiaj Ulu Camii, czyli Wielki Meczet, wybudowany w XVI w., z minaretem pochodzącym z jeszcze wcześniejszej epoki.

Niektóre grupy oglądają też, przynajmniej z zewnątrz, Kilise Camii, antyczny kościół poświęcony św. Piotrowi, budynek ormiański o wyrafinowanej architekturze, zamieniony na meczet w XV w.

Pielgrzymi, może niekiedy trochę rozczarowani i zawiedzeni, nie żałują jednak na ogół swojej wizyty w Tarsie. Zdają sobie sprawę, że właśnie tutaj zaczęła się przygoda człowieka, Apostoła Bożego, który odcisnął i do dzisiaj odciska tak mocne piętno na życiu wspólnoty chrześcijańskiej.

6. "Prześladowałem Kościół Boży" (1 Kor 15, 9)

Działalność szawła przeciwko chrześcijanom

Jak wynika z Listów Pawłowych i Dziejów Apostolskich, Szaweł, zanim został chrześcijaninem, był bardzo zawziętym prześladowcą Kościoła. Uderzał w młodą wspólnotę chrześcijan w sposób bardzo zdecydowany, usiłując zniszczyć ją całkowicie (por. Ga 1, 13). Kiedy w Pierwszym Liście do Koryntian apostoł Paweł wyznaje, że "prześladował Kościół Boży" (por. 1 Kor 15, 9), można sądzić, że jego stwierdzenie odnosiło się do wyznawców Chrystusa zamieszkujących Jerozolimę. Bo w pierwszych dwóch lub trzech latach po zmartwychwstaniu Chrystusa trudno mówić o jakiejś wyraźnej obecności, czy - tym bardziej -zorganizowanej strukturze Kościoła poza Jerozolimą.

Dzieje Apostolskie ukazują Szawła, który niszczył Kościół, wtrącał do więzienia mężczyzn i kobiety (por. Dz 8, 3). Co więcej, o ile do tej pory skazywano chrześcijan na więzienie lub kary cielesne, to teraz polała się krew. Widać to wyraźnie na przykładzie historii św. Szczepana. Jego odważne nauczanie przyspieszało proces zmierzający ku oderwaniu się nowej wspólnoty od Synagogi i zdecydowanie pogłębiło zapoczątkowany już wcześniej konflikt między zagorzałymi zwolennikami judaizmu i wyznawcami Chrystusa. Szczepan zwracał się w Jerozolimie przede wszystkim do Żydów z diaspory jako bardziej otwartych na nowe poglądy religijne. Niewykluczone, że w synagodze grupującej Żydów pochodzących z Cylicji doszło do pierwszego spotkania Szczepana i Szawła, dwóch wykształconych przedstawicieli diaspory, mających jednak zupełnie odmiennie spojrzenie na życie i działalność Chrystusa.

W procesie Szczepana i w jego poszczególnych etapach, opisanych w Dziejach Apostolskich, przewija się -choć trochę na dalszym planie, to jednak bardzo znacząco - sylwetka Szawła. Ukamienowanie, jakie spotkało Szczepana, było, według wersji oficjalnej, karą za bluźnierstwo. W Dziejach Apostolskich czytamy, że Szaweł zgadzał się na zabicie Szczepana (por. Dz 8, 1).

Jego śmierć była pierwszym aktem procesu, zaplanowanego na szeroką skalę, a skierowanego przeciwko uczniom Chrystusa. Szaweł był jednym z przywódców tych, którzy mieli prześladować chrześcijan. Wyszukiwał zatem winnych, skazywał na kary, zmuszał do zaparcia się wiary w Chrystusa, zgadzał się na wyroki śmierci.

W obliczu ciągłych gróźb i zagrożenia życia wielu chrześcijan zaczęło opuszczać Jerozolimę. Niektórzy udali się do wsi i miasteczek Palestyny, inni opuścili kraj i stali się wygnańcami daleko od ojczystych domów. Paweł ścigał ich wszędzie, również poza granicami kraju. Poprosił nawet najwyższego kapłana o listy polecające, aby mógł udać się do Damaszku, pojmać przebywających tam chrześcijan i przyprowadzić ich w kajdanach do Jerozolimy (por. Dz 9, 1-2).

Propozycja Szawła została zaakceptowana. Przygotowano stosowne dokumenty i polecono mu udać się do Damaszku, aby realizował zamierzony cel. Przydzielono mu także gwardię przyboczną, składającą się prawdopodobnie z członków straży świątynnej. Do Damaszku Szaweł zdążał jako prześladowca zwolenników nowej religii; co więcej, żarliwy i fanatyczny wyznawca judaizmu, tępiący chrześcijaństwo na różne sposoby, był przekonany, że dobrze służy sprawie swojego narodu i religii.

Prawie spontanicznie pojawia się pytanie: dlaczego Szaweł tak okrutnie występował przeciwko chrześcijanom? Biblijne teksty opisują sposoby działalności Pawła wymierzone przeciwko młodej, słabo zorganizowanej wspólnocie, nie ukazują jednak bezpośrednio tego, co działo się w jego duszy i jakie były wewnętrzne powody jego wystąpienia. Otrzymał przecież bardzo staranne wykształcenie w domu rodzinnym, w Tarsie i u stóp mistrza Gamaliela. Czy został tak fanatycznie uformowany, że nie potrafił zaakceptować obecności jakiejkolwiek innej wspólnoty religijnej poza żydowską? A może swoją prześladowczą działalnością chciał się przypodobać przełożonym religijnym swojego narodu? Może wreszcie - pod ich wpływem - dostrzegał w chrześcijanach groźne niebezpieczeństwo dla religii, o której uczył się od dzieciństwa i której był gorliwym wyznawcą?

Prawdopodobnie wszystkie te i jeszcze inne powody odegrały swoją rolę w duszy młodego Szawła, ale przecież nie wystarczają, by usprawiedliwić jego okrutne postępowanie, które w jakiejś mierze pozostanie dla nas tajemnicą. Nie dziwi nas przeto fakt, że już po nawróceniu Paweł napotkał znaczne trudności ze strony chrześcijan, którzy znając jego przeszłość, nie chcieli przyjąć go jako wysłannika Pana. Dzisiaj niekiedy jest nam trudno wybaczyć nawet lżejsze przestępstwa, jakie dostrzegamy u tych, którzy są w Kościele bądź do niego pragną się zbliżyć. Pan Bóg jednak, który wie dokładnie, co jest w człowieku, ocenia i postępuje zupełnie inaczej, a Jego łaska i miłosierdzie mogą powodować i powodują - jak widać na przykładzie apostoła Pawła - radykalne zmiany w życiu ludzi.

Śladami Pawła Apostoła - zobacz więcej

Rozważania dostępne również w wersji audio