Jan potrafił przemawiać i głosić kazania z pasją, a słuchały go tłumy. Dlatego nazywano go ‘złotousty’. Pozostawił po sobie wiele pism. Należy do grona czterech wielkich doktorów Kościoła Wschodniego. Jest uznawany za jednego z największych ojców Kościoła tradycji bizantyjskiej. Kościół wspomina 13 września św. Jana Chryzostoma.
Na świat przyszedł krótko przed rokiem 350 w Antiochii, dzisiaj Antakya w Turcji. Pochodził z zacnej i zasobnej rodziny. Jego ojciec był oficerem w wojsku cesarskim. Zmarł jednak dosyć wcześnie. Jan pozostał z matką, kształcił się i prowadził na pół mnisze życie.
Gdy miał 20 lat, przyjął Chrzest. Potem wstąpił do stanu duchownego. Po śmierci matki opuścił Antiochię. W 372 roku udał się na pustynię, by wieść życie pustelnicze. Podupadł jednak na zdrowiu. Nie mogąc się leczyć samemu, zdecydował się wrócić do Antiochii. Niektórzy upatrują w tym działanie Opatrzności. Jego powołaniem nie było życie w odosobnieniu, ale posługa duszpasterska. Po latach on sam także to odkrył. Stwierdził, bowiem, myśląc o trudzie rządzenia Kościołem lub spokoju życia monastycznego, że wybrałby jednak bezpośrednie duszpasterstwo. Wrócił zatem do Antiochii i przyjął diakonat, a w roku 386 święcenia kapłańskie. Zaczął głosić kazania i z tego jest najsłynniejszy.
Modlitwa o skuteczną pomoc św. Józefa
W 387 roku cesarz podwyższył podatki i w mieście wybuchły wielkie protesty przeciwko niemu. W proteście zburzono wiele posągów cesarza, a to sprowokowało srogie represje ze strony władcy. Jan wygłosił 22 homilie ‘o posągach’. Nawoływał przede wszystkim do pokuty i nawrócenia. Piętnował porywczość tłumu, ale i wstawiał się za nim do władcy. Cesarz posłuchał głosu rozsądku. Ogłosił amnestię i zakazał represji. Zjednało to Janowi podziw i przywiązanie ludu.
W roku 397 zmarł ówczesny patriarcha Konstantynopola. Cesarz postanowił powierzyć ten urząd Janowi. On zabrał się do pracy duszpasterskiej z wielką gorliwością. Za jego staraniem biskup Antiochii, Flawian, przestał głosić heretyckie poglądy i pojednał się z Rzymem. Jan Chryzostom zrezygnował na swoim dworze z wszelkich oznak przepychu, jakim otaczali się jego poprzednicy. Zachęcał wszystkich duchownych, aby żyli w prostocie i skromności.
Mozaika św. Jana Chryzostoma w Hagia Sophia w Konstantynopolu, Public domain, via Wikimedia CommonsRegularnie głosił kazania. Piętnował wszelkie nadużycia, nie oszczędzając dworu cesarskiego i duchowieństwa. Wystawiał gospody i schroniska, aby ubodzy i podróżni mieli się gdzie zatrzymać w razie potrzeby. Wysyłał misjonarzy na tereny zajęte przez Arabów. Troszczył się o rozwój liturgii. Jemu przypisuje się autorstwo jednej z najbardziej popularnych form liturgii bizantyjskiej, która jest praktykowana do dzisiaj w kościele prawosławnym i grekokatolickim.
Nawoływanie do skromności i prostoty życia z czasem przysporzyło mu kłopotów. Nawet cesarzowa Eudoksja wystąpiła przeciwko patriarsze za piętnowanie nadużyć i zbytniej swobody obyczajów na dworze cesarskim. W 403 roku z polecenia władczyni, zwołano tak zwany synod ‘pod dębem’, później nazywany także ‘zbójeckim’. Na nim usunięto Jana z urzędu patriarchy i skazano na banicję. Udał się na zesłanie do Prenetos w Bitynii. Lud jednak gwałtownie wystąpił w jego obronie i cesarzowa przywróciła mu wolność.
Modlitwa Jana Pawła II o dar pokoju
Spokój trwał jednak krótko. Niedługo potem cesarzowa ponownie doprowadziła do usunięcia Jana z urzędu i wygnania z Konstantynopola. Jej decyzji nie zmieniły nawet próby obrony patriarchy przez papieża. Legaci papieża Innocentego I nie zostali nawet przyjęci na dworze cesarskim.
Jan Chryzostom zmarł na wygnaniu 14 września 407 roku. Św. Jan ‘Złotousty’ pozostawił po sobie bogatą spuściznę teologiczną. Zachowało się 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych oraz ponad 240 listów.
Chryzostom nie uprawiał teologii spekulatywnej. Nauczał zazwyczaj podczas liturgii. Jego teologia była na wskroś duszpasterska. Jan Chryzostom bardzo mocno akcentował potrzebę harmonii między poznaniem doktryny, a codziennym życiem. Uczył, że prawdy wiary muszą się przekładać na prawdziwość życia. W ikonografii przedstawiany jest w stroju patriarchy ortodoksyjnego. Jego atrybuty to: księga, osioł i pisarskie pióro.
Księgi mądrościowe Starego Testamentu, do których komentarze zamieszczono w tym tomie, postrzegane były przez wczesnych Ojców Kościoła jako te, w których najpełniej wcieliła się Mądrość Boża przed przyjściem Chrystusa. Także z tych tekstów pełnymi garściami...
Skomentuj artykuł