Depresja z bliska. Jak pomóc choremu i sobie

Depresja ma tak wiele twarzy, że czasami trudno ją rozpoznać na pierwszy rzut oka. Dotyka nie tylko chorego, ale wpływa też na otoczenie, w którym on żyje. Jak zatem pomoc bliskiemu w depresji i sobie samemu w przejściu przez ten trudny okres w życiu?

Papież: módlmy się za osoby cierpiące na depresję i wypalenie

Kościół

Prawdopodobnie spotkałeś już kogoś, kto chorował na depresję. Może był to ktoś bardzo ci bliski. Może kolega z pracy. Nie wiedziałeś, co powiedzieć, ani jak się zachować. A może dowiedziałeś się o czyjejś chorobie przypadkiem, bo nie zauważyłeś niczego niepokojącego. Huub Buijssen, doświadczony psycholog kliniczny, w książce „Depresja. Poradnik dla przyjaciół i rodziny” podpowiada, jak pomóc choremu, a jednocześnie zadbać o siebie w czasie choroby.

Objawy choroby

Choć depresja ma wiele twarzy, do jej głównych objawów należy przygnębienie, brak zdolności do cieszenia się życiem, poczucie winy lub braku własnej wartości, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), utrata apetytu albo przejadanie się, zmęczenie i znużenie, spowolnienie lub stałe pobudzenie, niezdecydowanie lub trudności z koncentracją. A także powracające myśli o śmierci i samobójstwie.

Czasami może nas zaskoczyć, bo jest mniej oczywista, np. objawia się nadmierną drażliwością chorego i częstym wpadaniem w gniew, nawet z błahych powodów. Bliska nam osoba może też stać się  nagle cyniczna i bardzo krytyczna w wyrażanych opiniach.

Przyczyny depresji

Depresja dotyka ludzi w każdym wieku, a jej przyczyny mogą być różne. U osób starszych jest to np. strata współmałżonka lub dziecka, porzucenie przez rodzinę, niechciana przeprowadzka, utrata pracy czy statusu społecznego. Nie bez znaczenia dla rozwoju depresji jest także pogorszenie zdrowia, w tym choroby przewlekłe czy poczucie osamotnienia. Depresja może też być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków.

W przypadku dzieci i młodzieży najczęściej nie ma jednej znaczącej przyczyny, ale jest to kombinacja kilku czynników. Do najczęściej wymienianych należy podatność genetyczna, wykluczenie, niepełnosprawność, która utrudnia kontakty z rówieśnikami, znęcanie się, traumatyczne doświadczenia.

Huub Buijssen "Depresja. Poradnik dla przyjaciół i rodziny" (Wydawnictwo WAM)

Objawy dziecięcej depresji są podobne, jak u dorosłych, ale istnieją pewne subtelne różnice, przez co trudniej zauważyć rozwój choroby. Przede wszystkim negatywny nastrój nie musi utrzymywać się cały dzień, ale takie dzieci często bawią się mniej niż ich rówieśnicy, są mniej chętne do uprawiania sportu i częściej narzekają na nudę. Czasami depresja przejawia w takich zachowaniach jak opuszczanie lekcji, bezczelność, znęcanie się nad innymi, wrogość, skutkująca problemami w relacjach. Występują też objawy fizyczne w postaci bólów głowy i brzucha, lęki, fobie.

Rola rodziny w pokonywaniu depresji

Jak zauważa Huub Buijssen osobami, które najbardziej mogą pomóc choremu w wychodzeniu z depresji, są jego najbliżsi. Po pierwsze dlatego, że przebywają z nim codziennie, a nie tylko w określonym czasie, jak terapeuta. Po drugie – mąż, żona, dzieci, rodzice są ważniejsi dla chorego niż terapeuta. Odpowiednie podejście może być tutaj kluczowe. Doświadczony psycholog podpowiada, co możesz zrobić:

1. Podtrzymuj kontakt, nawet gdy za każdym razem ty go inicjujesz, a twój bliski nie okazuje, że to docenia.
2. Nie osądzaj, inaczej chory poczuje się jeszcze bardziej samotny, a właśnie teraz bardzo potrzebuje bliskości.
3. Nie udzielaj pustych rad, których sam nie chciałbyś usłyszeć.
4. Nie decyduj za chorego, czego potrzebuje. Nie traktuj go jak ubezwłasnowolnionego.
5. Rozmawiaj o tym samym, co dawniej, tym samym tonem, nie unikaj pytań o obecną sytuację.
6. Róbcie coś wspólnie. Czasami potrzeba tylko żebyś był.
7. Trzymajcie się codziennej rutyny, jak stała pora na wstawanie, wspólne posiłki, kładzenie się spać razem.
8. Dbaj o dobre relacje z bliskim.
9. Podtrzymuj dawny tryb życia. Odwiedzajcie razem znajomych, dbajcie o porządek w domu, nie rezygnujcie ze wspólnych wyjść do kina czy teatru.
10. Kontroluj ilość spożywania alkoholu. Osoby cierpiące na depresję sięgają po niego częściej.
11. Wspieraj chorego w czasie terapii.
12. Potraktuj swojego bliskiego jak pacjenta – jego narzekanie, bierność i brak radości życia to przejawy choroby, a nie jego cechy charakteru.
13. Bądź cierpliwy. Powrót do zdrowia wymaga czasu.

Jak zatroszczyć się o siebie, gdy choruje ktoś bliski

Kiedy najbliższa ci osoba zaczyna zachowywać się inaczej niż zwykle, możesz doświadczać różnych uczuć. Niepokój i niepewność są jednymi z nich. Z czasem może pojawić się rozpacz, żal, gniew, poczucie winy, samotność, wstyd, lęk. Ale też paradoksalnie, uczucia pozytywne. Możesz poczuć się potrzebnym, kiedy twój bliski pokazuje ci, że bez ciebie sobie nie poradzi albo odkryjesz w sobie zdolności, których dotychczas nie zauważałeś, organizując na nowo wasze dotychczasowe życie. Może też zmienić się twoja hierarchia wartości, kiedy odkryjesz, że relacja z mężem/żoną jest dla ciebie ważniejsza niż wszystko inne.

Św. Teresa od Dzieciątka Jezus doświadczyła depresji. Pomogła jej Matka Boża Uśmiechnięta

Duchowość

Aby przejście przez ten trudny okres w waszym życiu odbyło się jak najmniejszym kosztem, Huube Buijssen radzi: zadbaj o siebie, żebyś mógł zadbać o chorego. I daje kilka wskazówek:

• Żyj nadal swoim życiem, nie porzucaj swojego hobby i ulubionych zajęć. Potrzebujesz miejsca, gdzie naładujesz swoje akumulatory.
• Nie izoluj się od ludzi. Kontakty z innymi to najważniejsze źródło energii.
• Staraj się nie krytykować, ale też nie zamartwiaj się przesadnie, bo wpływa to negatywnie na ciebie i chorego. Daj mu przestrzeń, nie bądź nadopiekuńczy.
• Rozpoznawaj i akceptuj swoje uczucia. Rozmawiaj o nich z kimś, komu ufasz lub z innymi osobami w podobnej sytuacji. Albo ze specjalistą.
• Przebaczaj sobie błędy, które popełniasz: że nie jesteś wystarczająco cierpliwy, że bywasz w złym humorze, że czasami zachowujesz się samolubnie.
• Mów osobom w swoim otoczeniu o chorobie. Dziel się tym, czego sam się dowiedziałeś. Będzie im łatwiej postępować właściwie wobec chorego. Mów też o swoich potrzebach.
• Bądź uważny na swoje emocje. Rozpoznawaj stres. Traktuj te sygnały poważnie, by samemu nie zachorować. Nie wymagaj od siebie zbyt wiele.
• Nie wybiegaj myślami daleko w przyszłość, staraj się żyć teraźniejszością. Zmniejszy to i tak już doświadczane napięcie. Nie wracaj też do przeszłości.
• Skoncentruj się na tym, co możesz zmienić. Pogódź się z tym, na co nie masz wpływu.
• Szukaj pomocy w wierze. Módl się o to, czego potrzebujesz.

„Depresja. Poradnik dla przyjaciół i rodziny” to jedna z ciekawszych książek o depresji, bo Huub Buijssen to doświadczony praktyk, który z ogromną wiedzą i taktem podchodzi do choroby, chorego i jego najbliższych.